زمین خوردن یکی از دلایل اصلی آسیب‌دیدگی ناخواسته در افراد سالمند محسوب می‌شود. در واقع زمین خوردن و سقوط یک مشکل اساسی مرتبط با افراد پیر (65 سال به بالا) به شمار می‌رود. حتی در صورتی که زمین خوردن باعث بروز آسیب‌دیدگی نشود، امکان دارد سبب کاهش اعتماد به نفس در سالمندان و ترس از افتادن بر زمین شود. به مرور زمان، زمین خوردن سالمندان میتواند منجر به کاهش میزان حرکات و فعالیت‌های روزانه و افزایش خطر سقوط و آسیب‌دیدگی شود.
در بیشتر مواقع زمین خوردن افراد پیر قابل جلوگیری کردن میباشد و می‌توان خطر سقوط را کاهش داد. پیشگیری از زمین خوردن سالمندان با برخورداری از انگیزه کافی، عادات سالم و آگاهی از چگونگی کاهش خطر امکان‌پذیر است.
علت زمین خوردن سالمندان چیست؟
زمین خوردن در افراد سالمند لزوما به معنی عدم تمرکز و توانایی شخص نمی‌باشد. دلایل زمین خوردن سالمندان شامل موارد زیر میباشد:
ایجاد تغییرات در بدن
بدن انسان به عنوان روند طبیعی سالخوردگی به تدریج و با گذشت زمان دچار تغییرات مختلفی می‌شود. با افزایش سن امکان دارد مشکلات زیر ایجاد شوند:
- مشکلات مرتبط با تعادل مانند احساس بی‌ثباتی در زمان راه رفتن
- ضعیف شدن عضلات. در این حالت بالا آوردن پا در زمان راه رفتن برای شخص دشوار می‌شود.
- کاهش قدرت بینایی. در نتیجه شخص به وضوح قادر به مشاهده اشیاء نیست و یا در اثر تغییرات ناگهانی نور با مشکل مواجه می‌شود.
- کاهش سرعت واکنش
- بروز مشکلات جدید مرتبط با سلامتی مانند بی‌اختیاری (مشکل مرتبط با ادرار کردن یا کنترل روده) یا دمانس (زوال عقل)
تغییرات فوق می‌توانند در اثر افزایش سن یا بیماری ایجاد شوند. این تغییرات ممکن است بر نحوه حرکات شخص تاثیر گذاشته و در برخی از مواقع سبب زمین خوردن و سقوط سالمندان شوند.
خطرات مرتبط با زمین خوردن سالمندان در منزل
از هر 3 مورد زمین خوردن، 2 مورد در منزل یا اطراف آن صورت می‌گیرد. خطرات موجود در منزل که سبب زمین خوردن و سقوط افراد پیر می‌شوند شامل:
- کم بودن نور منزل
- استفاده از کفش و دمپایی نامناسب (مانند دمپایی گشاد)
- راه رفتن بر روی سطوح لغزنده (مانند زمین صیقلی یا مرطوب)
- اشیائی که باعث زمین خوردن می‌شوند مانند قالیچه یا سیم‌های الکتریکی
- پلکان و سطوح ناهموار
نادیده گرفتن وضعیت سلامت عمومی
افراد پیری که از لحاظ جسمانی فعال نیستند، در حفظ تعادل دچار مشکل هستند و عضلات ضعیف‌تری دارند و در این حالت خطرات زمین خوردن سالمندان افزایش پیدا می‌کند. عدم استفاده از رژیم غذایی سالم و عدم نوشیدن مقادیر کافی آب نیز سبب ضعیف شدن شخص و ناتوانی در حرکت کردن به شکل مناسب می‌شود.
عوامل موثر در زمین خوردن و سقوط افراد پیر
عوامل زیر سبب افزایش احتمال زمین خوردن سالمندان می‌شوند:
- سابقه زمین خوردن و سقوط – در صورتی که شخص بیش از یک بار در شش ماه گذشته بر زمین خورده باشد، شخص مورد نظر بیشتر در معرض زمین خوردن مجدد قرار دارد.
- پایین بودن فشار خون – امکان دارد افراد پیر با فشار خون پایین در زمان حرکت کردن احساس سرگیجه یا بی‌ثباتی کنند.
- افت فشار خون وضعیتی – در اثر این عارضه، در زمان تغییر وضعیت مانند تغییر از حالت نشسته به ایستاده، فشار خون شخص کاهش پیدا می‌کند. افراد پیر با سابقه افت فشار خون وضعیتی (چه طبیعی و چه در اثر عوارض جانبی دارو) بیشتر از دیگران در معرض زمین خوردن قرار دارند.
- بی‌اختیاری- سالمندانی که نیاز فوری به رفتن به دستشویی دارند در معرض زمین خوردن (خصوصا در زمان شب) قرار دارند.
- عارضه‌هایی مانند سکته مغزی، پارکینسون و التهاب مفصل بر نحوه حرکت شخص تاثیر گذاشته و سبب دشوار شدن واکنش در زمان زمین خوردن می‌شوند.
- بیماری دیابت – تغییر در سطح قند خون میتواند باعث شود تا شخص احساس ضعف کند. دیابت همچنین میتواند بر بینایی شخص تاثیر گذاشته و سبب کاهش حس در پاها شود.
- افسردگی – افراد پیر مبتلا به افسردگی امکان دارد داروهایی مصرف کنند که سبب افزایش خطرات زمین خوردن شوند.
- بیماری آلزایمر در سالمندان و دیگر عارضه‌های مرتبط با زوال عقل – آگاهی افراد پیر مبتلا به زوال عقل از محیط اطراف کاهش پیدا کرده و در نتیجه قادر به واکنش سریع نمی‌باشند.
مشکلات پس از زمین خوردن و سقوط سالمندان
زمین خوردن سالمندان میتواند سبب بروز آسیب‌دیدگی ران و لگن در مردان و زنان شود. زمین خوردن در واقع شایع‌ترین عامل شکستگی لگن محسوب می‌شود. دیگر آسیب‌های ناشی از زمین خوردن شامل آسیب‌دیدگی سر و شکستگی مچ می‌باشند.
شکستگی لگن مشکلات زیادی را برای سالمندان ایجاد کرده چرا که در این حالت، شخص از استقلال کمتری برخوردار است و به پرستار بیشتر وابسته می‌شود.
بسیاری از سالمندان نگران زمین خوردن مجدد هستند و اعتماد به نفس خود برای راه رفتن را از دست می‌دهند. در نتیجه امکان دارد شخص کمتر به فعالیت‌های جسمانی بپردازد. به مرور زمان در اثر کاهش فعالیت‌های بدنی و به علت کاهش قدرت حفظ تعادل، ضعیف شدن عضلات و سفت شدن مفاصل احتمال زمین خوردن مجدد افزایش پیدا می‌کند.
پیشگیری از سقوط و زمین خوردن سالمندان
عارضه‌هایی که بر جریان خون، حس‌های بدنی یا هوشیاری ذهنی اثر میگذارند سبب افزایش احتمال زمین خوردن ناگهانی سالمندان می‌شوند. برخی از داروها که باعث بروز عوارض جانبی مانند سرگیجه، خواب‌آلودگی، نوسانات فشار خون یا کاهش قدرت واکنش می‌شوند، می‌توانند منجر به زمین خوردن شوند. با ایجاد تغییرات در محیط زندگی شخص سالمند، می‌توان خطر بروز سقوط و زمین خوردن سالمندان را کاهش داد.
ایجاد محیطی امن برای سالمندان
در بسیاری از موارد، زمین خوردن ناگهانی افراد پیر در محیط منزل رخ می‌دهد. سطح مورد نظر برای راه رفتن در منزل بایستی هموار و غیر لغزنده باشد. خصوصا برای افرادی که در خانه سالمندان زندگی می‌کنند، می‌توان از تغییرات زیر برای کاهش خطر زمین خوردن سالمندان استفاده کرد.
- هیچ گونه بی‌نظمی یا شلوغی نباید در اتاق‌ها و خصوصا بر روی کف زمین وجود داشته باشد. شخص بایستی بتواند به راحتی در بین مبلمان راه برود و راهرو‌ها نیز بایستی خلوت باشند و هیچ سیم برق یا قالیچه نباید در مسیر عبور و مرور وجود داشته باشد.
- سطح زمین بایستی تمیز و خشک باشد و لغزنده نباشد.
- تمامی فرش‌ها و قالیچه‌ها باید دارای نوارهای ضد لغزش باشند و یا بر روی زمین محکم شوند.
- مسیر راه پله بایستی به طور کامل روشن باشد و نرده‌های محکم در دو طرف پلکان وجود داشته باشند. استفاده از نوارهای فلورسنت بر روی هر پله جهت جلوگیری از بروز هر گونه مشکل در قدم برداشتن ضروری است.
- استفاده از دستگیره بر روی دیوارهای حمام کنار وان حمام و توالت الزامی است. برای افرادی که سریع خسته می‌شوند، استفاده از صندلی‌های ویژه حمام برای افزایش ثبات مفید میباشد.
- در حمام بایستی از نوارهای ضد لغزش دائمی جهت ایجاد اصطکاک بر روی سطح زمین استفاده شود.
- برای جلوگیری از زمین خوردن در تاریکی، کلید چراغ برق بایستی نزدیک در ورودی هر اتاق قرار داشته باشد. چراغ‌هایی که در شب با حرکت فعال می‌شوند، روش بسیار مناسبی برای افزایش دید در اتاق در زمان شب محسوب می‌شوند.
- مکان کمدها و کابینت‌ها بایستی به دقت مشخص شود تا نیاز به خم شدن برای دسترسی به اشیاء مختلف کاهش پیدا کند. خم شدن به این منظور میتواند سبب از دست دادن تعادل در سالمندان شود.
سایر نکات لازم به منظور پیشگیری از زمین خوردن سالمندان
سالمندان بایستی به منظور کاهش احتمال زمین خوردن، مراقب وضعیت سلامتی خود باشند. در این قسمت چند نکته به منظور پیشگیری از زمین خوردن سالمندان ذکر می‌شود:
- سالمندان بایستی از لحاظ جسمانی فعال باشند. به این منظور باید از برنامه ورزشی مناسب استفاده شود. ورزش منظم سبب تقویت عضلات و حفظ انعطاف‌پذیری مفاصل، تاندون‌ها و رباط‌ها می‌شود. فعالیت‌های ملایم مانند پیاده‌روی و بالا رفتن از راه پله میتواند احتمال پوکی استخوان را کاهش دهد.
- بینایی و شنوایی سالمندان بایستی ارزیابی شود. هر گونه تغییر کوچک در بینایی و شنوایی افراد پیر میتواند سبب زمین خوردن شود. سالمندان باید همیشه در زمان نیاز از عینک استفاده کنند. همچنین بایستی از استفاده از سمعک در صورت نیاز اطمینان حاصل شود.
- عوارض جانبی داروهایی که سالمندان مصرف می‌کنند باید بررسی شود. در صورتی که دارو سبب ایجاد سرگیجه یا خواب‌آلودگی می‌شود شخص بایستی با پزشک در این مورد مشورت کند.
- سالمندان باید به آرامی از حالت نشسته در حالت ایستاده قرار بگیرند. ایستادن با سرعت زیاد میتواند سبب کاهش فشار خون و ایجاد احساس ضعف شود. فشار خون سالمندان در زمان دراز کشیدن و ایستادن بایستی بررسی شود.
- سالمندان در زمان راه رفتن بایستی در صورت نیاز از ابزار و تجهیزات کمکی استفاده کنند. استفاده از عصا و واکر میتواند از زمین خوردن جلوگیری کند. همچنین بایستی اطمینان حاصل شود که اندازه عصا یا واکر برای شخص مناسب باشد. متخصص فیزیوتراپی یا کاردرمانی می‌توانند در جهت انتخاب ابزار کمکی مناسب و آموزش نحوه استفاده از آن به سالمندان کمک کنند.
- سالمندان بایستی در زمان پیاده‌روی بر روی سطوح یخ‌زده یا مرطوب بسیار مراقب باشند. امکان دارد این سطوح بسیار لغزنده باشند.
- سالمندان باید از کفش‌های غیر لغزنده که به طور کامل از پاها محافظت کرده و کف آن از جنس لاستیک باشد استفاده کنند. کف کفش نباید بیش از حد نازک یا ضخیم باشد. سالمندان نباید بر روی راه پله یا کف زمین با استفاده از جوراب، دمپایی یا کفش‌هایی که کف آن نرم و لغزنده باشد راه بروند.
- در صورتی که از زمان آخرین مراجعه به پزشک، شخص سالمند زمین خورده باشد بایستی حتما به پزشک اطلاع داده شود؛ حتی اگر شخص دچار آسیب‌دیدگی نشده باشد. در این صورت پزشک از مشکل جدید پزشکی یا مشکلات مرتبط با داروها یا قدرت بینایی شخص آگاه خواهد شد. امکان دارد پزشک جهت رفع خطرات زمین خوردن سالمندان، فیزیوتراپی یا استفاده از تجهیزات کمکی مربوط به راه رفتن را به شخص توصیه کند.
سوال‌های رایج در مورد زمین خوردن و سقوط سالمندان
شایع‌ترین دلایل زمین خوردن سالمندان شامل چه مواردی می‌باشند؟
ضعیف بودن قدرت بینایی یا شنوایی سبب افزایش احتمال زمین خوردن سالمندان می‌شوند. بیماری یا مشکلات جسمانی نیز بر قدرت و تعادل شخص تاثیر میگذارند.
سندروم پس از زمین خوردن (PFS) چیست؟
این سندروم یک عارضه شدید ناشی از زمین خوردن در سالمندان محسوب می‌شود. سندروم پس از زمین خوردن با در نظر گرفتن میزان مرگ و میر، یک وضعیت اضطراری پزشکی در بیماران سالخورده است.
تاثیرات روانی زمین خوردن و سقوط افراد پیر شامل چه مواردی میباشد؟
زمین خوردن میتواند باعث بروز تاثیرات روانی منفی مانند افزایش ترس از زمین خوردن مجدد، کاهش میزان کارآمدی و کاهش توانایی در حفظ تعادل شود.
پرستاران چگونه می‌توانند از زمین خوردن سالمندان جلوگیری گنند؟
پرستاران می‌توانند با آموزش تمارین مربوط به قدرت و تعادل، مدیریت مصرف داروها، بررسی مداوم قدرت بینایی و رفع خطرات مرتبط با راه رفتن در منزل جهت جلوگیری از زمین خوردن به سالمندان کمک کنند.
چرا پیشگیری از زمین خوردن افراد در خانه سالمندان حائز اهمیت میباشد؟
پیشگیری از زمین خوردن افراد پیر از اهمیت زیادی در خانه سالمندان برخوردار است چرا که زمین خوردن میتواند باعث از کار افتادگی، کاهش قدرت استقلال، کاهش قدرت عملکرد و افت کیفیت زندگی سالمندان شود.
