نگهداری و پرستاری از سالمند بعد از سکته مغزی در خانه سالمندان

شخص سالمند بعد از سکته مغزی برای انجام فعالیت‌های روزمره‌ای مانند استحمام، لباس پوشیدن، غذا خوردن، دستشویی رفتن و ارتباطات ساده به کمک نیاز خواهد داشت. سالمندان پس از سکته مغزی به سرعت به‌طور کامل به اطرافیان وابسته می‌شوند.

همچنین سالمندانی که از سکته مغزی جان به در می‌برند، برای آن‌که سریع‌تر و آسان‌تر به زندگی برگردند، به خدمات متخصصینی مانند فیزیوتراپیست، گفتاردرمانگر و … نیاز دارند.

برای سالمندانی که دچار سکته مغزی شده‌اند، حضور یک پرستار مجرب و مسئولیت‌پذیر امری ضروری است. پرستار سالمند با آگاهی کامل نسبت به مشکلات و نیازهای بیمار، در بهبودی ایشان و پیشگیری از بروز سکته دوم نقش موثری خواهد داشت.

عوارض سکته مغزی بر روی سالمندان

سکته مغزی پیامد تغییر جریان خون در مغز است. خون اکسیژن و مواد مغذی را همراه خود به سلول‌های مغزی می‌برد، حال اگر جریان خون مختل شود، مغز اکسیژن کافی را برای عملکردهای لازم دریافت نمی‌کند. آسیب مغزی باعث می‌شود بیمار کنترلش را بر حافظه و حرکات عضلات از دست بدهد.

شخص سالمند بعد از سکته مغزی با چالش‌های جسمی و روانی بسیاری روبه‌رو می‌شود. بیمار بسته به شدت آسیب مغزی، مشکلات حرکتی و شناختی جزئی تا شدیدی را تجربه خواهد کرد. عوارض زیر پس از سکته مغزی بروز می‌یابد:

• ضعف دست یا پا
• فراموشی
• فلج شدن صورت
• از دست دادن توانایی گفتاری یا به سختی حرف زدن
• فلج شدن یک سمت بدن
• مشکلات بینایی یک یا هر دو چشم
• سرگیجه، از دست دادن کنترل یا هماهنگی یا دشواری در راه رفتن.

اهمیت مراقبت از سالمند بعد از سکته مغزی

ترخیص از بیمارستان برای بیمارانی که از سکته مغزی جان به در می‌برند، پایان کار نیست، مهم‌ترین و حیاتی‌ترین بخش، یعنی مراقبت و پرستاری از سالمند، پس از ترخیص شروع می‌شود. پرستار سالمند بعد از سکته مغزی نقش بسیار مهمی در بهبود یافتن بیمار دارد. پرستار باید بیمار را به خوش‌بینی و داشتن روحیه مثبت تشویق کند تا بیمار و اعضای خانواده‌اش استرس کمتری را تحمل کنند. فرایند بهبود پس از سکته مغزی برای تمام بیماران یکسان نیست و حتی اگر سالمند بعد از سکته مغزی بتواند اکثر کارها را بدون کمک انجام بدهد، باز هم باید پرستاری در دسترس باشد تا در صورت لزوم به بیمار کمک کند.

پرستاری از بیمار سکته مغزی در خانه سالمندان مزایایی دارد که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کاهش احتمال بستری شدن مجدد در بیمارستان: خطر عفونت کردن بعد از بستری بودن در بیمارستان بسیار بالاست، اما چنانچه از بیمار سکته مغزی در خانه سالمندان نگهداری شود یا پرستار پس از ترخیص به طور مداوم از بیمار در خانه مراقبت کند، احتمال بستری شدن مجدد کمتر می‌شود.
• کمک کردن به بیمار برای انجام دادن فعالیت‌های روزمره: پرستار در دوران دشوار بعد از سکته مغزی در انجام دادن کارهای روزمره‌ای مانند استحمام، لباس پوشیدن، توالت رفتن و وظایف شخصی دیگری به بیمار کمک می‌کند که بیمار نمی‌تواند آنها را به راحتی انجام بدهد. پرستاران به بیماران سالمند کمک می‌کنند تا با حفظ شخصیت و وقارشان بر محدودیت‌های فیزیکی‌شان غلبه کنند و دوران بهبود بعد از سکته مغزی را سریع‌تر و آسان‌تر طی کنند.

نیازهای مراقبتی و مشکلات سالمند بعد از سکته مغزی

عمل کردن به برنامه توانبخشی

هرچند برنامه توانبخشی تمام بیماران ـ متشکل از گفتاردرمانی، کاردرمانی و فیزیوتراپی ـ یکسان نیست، نکته مهم مشترک در تمام برنامه‌های توانبخشی این است که درمان در اولین فرصت ممکن شروع شود، تمرین‌های ورزش‌درمانی انجام شود و بیمار در زمان‌های تعیین‌شده به پزشک مراجعه کند.

متخصص توانبخشی سکته مغزی طرح بهبود بیمار را با توجه به شرایطش تهیه می‌کند تا توانایی حرکتی و قدرت سالمند بعد از سکته مغزی به حداکثر برسد؛ طرح درمان توانبخشی اهداف زیر را دنبال می‌کند:

• فیزیوتراپی سکته مغزی برای تمرین دادن بدن و افزایش قدرت، توانایی حرکتی و دامنه حرکتی مفصل
• تسکین درد پس از سکته مغزی
• توانبخشی سکته مغزی برای یادگیری مجدد مهارت‌ها و عملکردهای از دست رفته
• کاردرمانی برای یادگیری روش استفاده از وسایل کمکی مانند صندلی چرخدار یا عصا
• گفتاردرمانی برای بهبود توانایی‌های بلع و مهارت‌های ارتباطی مختل‌شده در اثر سکته مغزی

پرستار سالمند با دریافت آموزش‌های لازم از متخصص و برنامه‌ریزی برای انجام دستورالعمل‌ها به شخص سالمند در فرایند بهبودی یاری می‌رساند.

ارزیابی علائم حیاتی بیمار

چون کم شدن جریان خون در مغز علت سکته مغزی است، داروهای ضدانعقاد برای تسهیل دوران نقاهت تجویز می‌شود. چون پزشک مقدار دارو را با توجه به جریان خون تغییر می‌دهد، لازم است آزمایش خون برای مطمئن شدن از ایمن و دقیق بودن دوز دارو انجام شود.

بیمار بعد از سکته مغزی به یک پرستار نیاز دارد تا در فاصله‌های زمانی معین علائم حیاتی ایشان را چک کرده و درصورت بروز مشکل اقدامات لازم را انجام دهد.

تطبیق دادن وضعیت اتاق با نیازهای فعلی بیمار

با توجه به شدت سکته مغزی ممکن است سالمند در خانه به تجهیزات و وسایل کمکی مانند واکر، صندلی چرخدار یا تخت بیمارستانی احتیاج داشته باشد. همچنین لازم است تغییراتی برای حفظ ایمنی بیمار در خانه ایجاد شود. پزشکان تجهیزات لازم را توصیه می‌کنند.

مراجعه به پزشک پس از سکته مغزی

ممکن است بیماران سالمند تا مدتی بعد از سکته مغزی نتوانند رانندگی کنند، بنابراین مسئولیت رساندن بیمار به کلینیک یا مطب پزشک به عهده پرستار مراقبش است. برخی سالمندان باید چند روز در هفته برای درمان فیزیوتراپی به کلینیک مراجعه کنند، این رفت و آمدهای مکرر می‌تواند دشوار باشد.

تغذیه مناسب

معمولاً مصرف چربی، کلسترول و سدیم پس از سکته مغزی کاهش داده می‌شود تا فشار و استرس غیرضروری به بدن وارد نشود. تغذیه متعادل برای سلامتی بیمار در دوران نقاهت ضروری است. همچنین مهم است که بیمار برنامه غذایی منظمی داشته باشد. تغذیه مناسب و مصرف کالری کنترل‌شده انرژی لازم را برای التیام یافتن در اختیار بدن می‌گذارد.

فعالیت‌های روزمره

زمانی‌که بیمار از بیمارستان مرخص می‌شود، ممکن است حالش آن‌قدر خوب نباشد که بتواند کارهای روزمره را به تنهایی انجام بدهد. پرستار سالمند در انجام دادن فعالیت‌های مربوط به بهداشت و مراقبت شخصی به بیمار کمک می‌کند. پرستار در استحمام، شانه زدن موها و یا لباس پوشیدن به بیمار کمک می‌کند یا این کارها را برایش انجام می‌دهد.

مصرف دارو

فراموشی یکی از عوارضی است که پس از سکته مغزی گریبانگیر سالمندان می‌شود، بنابراین ممکن است بیمار زمان مصرف داروها را فراموش کند.

پرستار سالمند داروهای مورد نیاز بیمار را در راس ساعت به ایشان ارائه می‌کند و در صورت بروز هرگونه مشکل اقدامات لازم را انجام می‌دهد.

به سختی غذا خوردن

شکی نیست که مصرف داروهای تجویزی مهم است، اما در این‌میان متخصص تغذیه نیز نقش مهمی در رساندن انرژی مورد نیاز برای ترمیم و بازسازی به سلول‌های بدن دارد و به کنترل کردن خطر سکته مغزی مجدد نیز کمک می‌کند. پزشک معالج یا مشاور تغذیه برنامه غذایی یا حرکات ورزشی سبکی را با توجه به سبک زندگی و وضعیت بدن بیمار طراحی می‌کند، به‌ویژه اگر سالمند به بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت یا فشار خون بالا مبتلا باشد.

برخی بیماران هنگام بلع و غذا خوردن دچار مشکل و ناراحتی می‌شوند. پرستار بیمار سالمند به او توصیه می‌کند که غذا را به آهستگی بجود و ببلعد و سرش را به یک سمت بچرخاند تا دچار خفگی نشود.

کمک کردن به حرکت بیمار سالمند بعد از سکته مغزی

بیمار سالمند بعد از سکته مغزی پیشرفت می‌کند و از وضعیت بستری به تلاش برای حرکت مستقل منتقل می‌شود، در این زمان بیمار به حمایت و کمک فراوانی نیاز دارد. پرستاری سالمند بعد از سکته مغزی، از گرفتن دست بیمار برای پایین آمدن از تخت تا آموزش روش استفاده از وسایل کمک‌حرکتی را شامل می‌شود.

چالش‌های جسمی مربوط به گفتار

پرستار سالمند با دریافت توصیه‌های لازم از پزشک معالج، به بیمار در فرایند درمان کمک می‌کند. بدون تردید برقراری ارتباط یکی از حوزه‌هایی است که سکته مغزی اختلال شدیدی را در آن ایجاد می‌کند. سالمندان بعد از سکته مغزی نمی‌توانند واژگان درست را برای کامل کردن جملاتشان پیدا کنند. همچنین ممکن است چالش‌های جسمی توانایی گفتاری بیمار را مختل کند، ضمناً درک گفته‌های دیگران برای برخی بازماندگان سکته مغزی دشوار می‌شود.

مدیریت استرس هیجانی

بهبود یافتن از سکته مغزی، مدیریت علائم آلزایمر و بیماری‌های گوناگون باعث می‌شود ادامه دادن به زندگی بدون کمک برای سالمندان دشوار شود. پرستاران آموزش‌های لازم را دیده‌اند تا بتوانند به صورت شبانه‌روزی و بدون تعطیلی از بیماران سالمند مراقبت کنند. کیفیت زندگی سالمندان بعد از سکته مغزی به کمک پرستاران بالاتر می‌رود.

وظایف پرستارانی که بعد از سکته مغزی از سالمندان نگهداری می‌کنند

دوران بهبود بعد از سکته مغزی همواره یک مسیر خطی نیست، باید مطمئن شوید که بیماران سالمند پس از ترخیص از بیمارستان از کمک مناسبی برخورداراند. برخی از وظایف پرستار سالمند بعد از ابتلا به سکته مغزی عبارت است از:

• آماده کردن وعده‌های غذایی و بهبود تغذیه بیمار
• کمک کردن به حرکت بیمار
• یاری رساندن به  بیمار برای انجام کارهای شخصی مانند امور بهداشتی و لباس پوشیدن
• یادآوری زمان و مقدار مصرف داروها
• معاشرت با بیمار و مشارکت در انجام فعالیت‌ها
• حمایت عاطفی از سالمندان

کمک کردن به پیشگیری از سکته مجدد

ممکن است علائم بیماری‌ها و ناراحتی‌های مختلف در بازماندگان سکته مغزی مشاهده شود. پرستار ماهر گاهی اولین فردی است که متوجه نشانه‌های وجود مشکل می‌شود و درخواست کمک می‌کند.

مدیریت فشار خون، کاهش یا ترک مصرف دخانیات، رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و مدیریت عارضه‌هایی مانند دیابت نوع 2 و کلسترول بالا خطر بروز سکته مغزی مجدد را کاهش می‌دهد.

نگهداری از سالمندان بعد از سکته مغزی در خانه سالمندان

در خانه‌های سالمندان بهترین مراقبت‌های پرستاری از بیماران سالمند به عمل می‌آید و پرستاران حرفه‌ای در انجام امور شخصی و بهداشتی مانند لباس پوشیدن به بیماران نیازمند کمک می‌کنند. لازم است بدانید که بعضی کارها باید توسط پرستار مجرب یا تحت نظارت ایشان انجام شود. خانه‌های سالمندان مراقبت حرفه‌ای را از بیماران به عمل می‌آورند و پرستار شبانه‌روز مراقب حال بیماران سالمند است.

پرسش‌های متداول

سالمند بعد از سکته مغزی به چه مراقبت‌هایی نیاز دارد؟

1. ارائه مراقبت‌های فردی مانند استحمام و لباس پوشیدن
2. هماهنگی امور لازم برای حفظ سلامتی بیمار، مانند مصرف دارو، کمک کردن به رفت و آمد بیمار برای مراجعه به پزشک و انجام درمان توانبخشی
3. کمک به تقویت عملکردی بیمار

نخستین اولویت برای مراقبت از بیماران سکته مغزی در خانه‌های سالمندان چیست؟

اولویت با نظارت بر علائم حیاتی بیماران است. ارزیابی پرستاری اولیه بیماران سکته مغزی شامل اندازه‌گیری علائم حیاتی بیمار، به‌ویژه اشباع اکسیژن، فشار خون و دمای بدن است؛ همچنین اندازه‌گیری میزان گلوکز خون و ارزیابی دیسفاژی بالینی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.

چه فعالیت‌هایی بعد از سکته مغزی ممنوع است؟

هرچند ورزش و فعالیت برای ارتقاء سلامتی و بهبود پس از سکته مغزی لازم است، بسیار مهم است که بیماران در ورزش زیاده‌روی نکنند. بیش از حد فشار آوردن به بدن باعث تشدید یا عود عارضه‌هایی مانند خستگی مزمن پس از سکته مغزی می‌شود.

نشانه‌های هشدار سکته مغزی کدام است؟

• ضعف یا بی‌حسی ناگهانی صورت، دست یا پا، به‌ویژه در یک سمت بدن
• گیجی ناگهانی یا دشواری در حرف زدن یا درک گفتار دیگران
• اختلالات بینایی ناگهانی در یک یا هر دو چشم
• دشواری ناگهانی در راه رفتن یا سرگیجه، از دست دادن تعادل یا مشکلات مربوط به هماهنگی

علائم سکته مغزی مجدد چیست؟

• مشکلات ناگهانی در دید یک یا هر دو چشم
• اختلالات ناگهانی در راه رفتن، هماهنگی و تعادل و یا سرگیجه
• بروز مشکلات ناگهانی در حرف زدن، حافظه، قضاوت یا درک و گیجی

چه کسانی در مراقبت از بیماران سکته مغزی مشارکت دارند؟

گروهی متشکل از متخصصان رشته‌های گوناگون شامل پزشکان، پرستاران، متخصص کاردرمانی، فیزیوتراپیست، متخصص تغذیه، گفتاردرمانگر، متخصص نوروسایکولوژی (عصب‌روانشناسی)، خانواده بیمار و پرستار متخصص سکته مغزی  از سالمندان بعد از سکته مغزی نگهداری می‌کنند.