هرچه سن بیماران دیابتی بالاتر می‌رود، جلوگیری از بیماری و عفونت، پاسخگویی به نیازهای مراقبتی و پایش وضعیت جسمانی این افراد، نقش و اهمیت بیشتری در بهبود سلامت و آسایش آن‌ها پیدا می‌کند.
مراقبت از سالمندان مبتلا به دیابت بسته به نوع بیماری متفاوت است. پس پرستار بیمار باید قبل از هرچیز بداند بیماری دیابت شخص در چه سطحی است و چقدر به مراقبت نیاز دارد؟ با داشتن آگاهی و دریافت اطلاعات لازم از پزشک متخصص، پرستار سالمند می‌تواند اقدامات لازم را به منظور مراقبت و کنترل بیماری سالمند انجام دهد.
سالمندان بیشتر به چه نوع دیابتی مبتلا می‌شوند؟
به طور کلی دیابت در سالمندان و دیگر افراد به دو دسته دیابت نوع 1 و دیابت نوع 2 تقسیم بندی می‌شود:
دیابت نوع 1
در این نوع دیابت، بدن انسولین تولید نمی‌کند. اگرچه سالمندان هم به دیابت نوع 1 مبتلا می‌شوند، اما این نوع دیابت غالباً در دوران کودکی و جوانی شروع می‌شود، که در این صورت بیمار تا آخر عمر دیابت خواهد داشت.
دیابت نوع 2
در این نوع دیابت، بدن انسولین را به خوبی تولید یا مصرف نمی‌کند. دیابت نوع 2 شایع‌ترین نوع دیابت بوده و غالباً افراد میانسال و سالمندان به آن دچار می‌شوند، هرچند که این بیماری می‌تواند کودکان را هم درگیر کند. شما هم در صورت داشتن اضافه وزن، سبک زندگی غیرفعال یا سابقه خانوادگی ابتلا به دیابت، در معرض خطر بالاتری برای دچار شدن به دیابت نوع 2 قرار خواهید داشت.
اهمیت مراقبت از سالمندان مبتلا به دیابت
مراقبت دیابتی مناسب، برای سلامت سالمندان اهمیت زیادی دارد. عدم پایش مناسب سطح قند (گلوکز) خون مبتلایان به دیابت می‌تواند باعث عوارض جدی برای این افراد شده یا حتی مرگ آن‌ها را به دنبال داشته باشد.
سالمندان مبتلا به دیابت، معمولاً بیش از دیگران به سایر مشکلات فیزیکی دچار می‌شوند. به علاوه، ممکن است این افراد به مشکلات سلامت روان مثل افسردگی هم دچار شوند. در کل، سالمندان دیابتی در معرض خطر بالاتری برای دچار شدن به موارد زیر قرار دارند:
- بیماری آلزایمر و سایر اختلالات شناختی
- قطع عضو
- بیماری‌های قلبی عروقی
- افسردگی و اضطراب
- زمین خوردن
- فشار خون بالا
- سکته مغزی
- بی‌اختیاری ادرار
- نارسایی کلیوی
- نوروپاتی محیطی (بی‌حسی و مورمور شدن دست‌ها و پاها)
- اختلالات بینایی
- امید به زندگی پایین‌تر و مرگ
در خانه سالمندان نگار مراقبت‌های ویژه‌ای برای سالمندان مبتلا به بیماری دیابت در نظر گرفته می‌شود. پرستار سالمند در ساعات معینی قند بیمار را کنترل می‌کند. رژیم غذایی مخصوص برای ایشان در نظر گرفته می‌شود و فعالیت‌هایی نظیر پیاده‌روی و ورزش در برنامه روزانه این عزیزان گنجانده می‌شود.
مراقبت از سالمند مبتلا به دیابت در خانه سالمندان
هدف از نگهداری سالمندان مبتلا به دیابت در خانه سالمندان، حفظ سطح نرمال قند خون (کنترل گلیسمیک) در این افراد است. قند خون بیش از حد بالا (هایپرگلیسمی) یا بیش از حد پایین (هیپوگلیسمی) می‌تواند باعث مشکلات سلامتی برای بیماران سالمند شود.
پرستاران سالمندان دیابتی و خانواده‌های آن‌ها می‌توانند با همکاری یکدیگر برنامه‌ای برای مراقبت‌های بهداشتی این سالمندان تهیه کنند که کیفیت زندگی آن‌ها را تا حد ممکن افزایش بدهد.
برنامه مراقبت از سالمند دیابتی میبایست چه چیزهایی را شامل شود؟
در برنامه‌های مراقبتی، وظایف پرستار سالمند مبتلا به دیابت و کلاً تمام چیزهایی که این پرستار باید بداند مشخص شده، تا او بتواند به بهترین نحو پاسخگوی نیازهای بهداشتی سالمندان باشد. این برنامه‌ها، میبایست علاوه بر پوشش دادن تمامی مؤلفه‌های اصلی مراقبت‌های دیابتی، کاملاً متناسب با شرایط هر سالمند طراحی شوند.
پرستار سالمند با داشتن آگاهی و در نظر گرفتن مراقبت‌های لازم و ضروری برای سالمندان دیابتی، آن‌ها را در کنترل و بهبود وضعیت یاری می‌دهد.
پایش قند خون
قند خون سالمندان دیابتی میبایست با نوسان ناچیزی در یک محدوده نرمال حفظ شود. پرستاران خانه‌های سالمندان میبایست با استفاده از دستگاه‌های تست قند خون، سطح قند خون ساکنین را چک کنند.
البته، بسته به نوع و شدت دیابت، تست قند خون می‌تواند متفاوت باشد. طبق توصیه پزشکان، مبتلایان به دیابت نوع 1 میبایست روزی 4 تا 10 مرتبه تست شوند. مبتلایان به دیابت نوع 2 که به انسولین نیاز دارند، عموماً میبایست قند خون خود را بین وعده‌های غذایی و قبل از خواب تست کنند. انواع تست قند خون عبارتند از:
- تست گلوکز (تست سطح نرمال گلوکز خون). در هر زمانی از روز می‌توان آن را انجام داد.
- تست گلوکز ناشتا (برای انجام این تست، بیمار باید حداقل 8 ساعت چیزی نخورده باشد)
- تست تحمل گلوکز دهانی (برای انجام این تست، بیمار میبایست شب تا صبح چیزی نخورده و صبح یک نوشیدنی قندی مصرف کند و دو ساعت دیگر هم غذایی نخورد)
- تست HbA1C (این تست، سطح گلوکز خون شما در مدت 2 تا 3 ماه گذشته را نشان می‌دهد)
داروهای دیابت
تزریق انسولین و سایر داروهای دیابت می‌تواند سطح قند خون سالمندان دیابتی را ثابت و در یک محدوده نرمال نگه دارد.
پرستار سالمند میبایست مطمئن شود که بیمار دیابتی همه داروهایش را مصرف می‌کند. اگر پرسنل خانه سالمندان در مورد داروها اشتباه کنند ممکن است سالمند دچار عوارض خطرناکی شود.
تغذیه‌ی بیماران دیابتی
علاوه بر پایش قند خون، میبایست وزن بیماران سالمند مبتلا به دیابت در یک محدوده نرمال حفظ شود. خوشبختانه، وزن بیماران دیابتی را می‌توان با تغییر در رژیم غذایی در حد سالم نگهداشت.
پرستار سالمند میبایست بر مقدار غذایی که بیماران ساکن خانه سالمندان می‌خورند نظارت کرده و به آن‌ها کمک کند تا غذایی متناسب با برنامه مراقبتی انتخاب کنند. برای مثال، پرستار باید مقدار چربی، کربوهیدرات و کلسترول موجود در رژیم غذایی بیمار را محدود کند. همچنین، غذا باید بعد از تزریق انسولین به بیمار داده شود تا قند خون او زیاد پایین یا بالا نرود.
مصرف آب کافی
مصرف آب کافی بخش خیلی مهمی از برنامه مراقبت از بیماران دیابتی است، خصوصاً اگر بیمار مبتلا به دیابت نوع 2 باشد چراکه آب با رقیق کردن خون به کاهش قند خون کمک می‌کند.
مدیریت استرس
استرس، به طور طبیعی در زندگی افراد اتفاق می‌افتد، اما برای سالمندان دیابتی پیامدهای منفی زیادی دارد. برای همین، مدیریت استرس نقشی کلیدی در برنامه‌های مراقبت از بیماران دیابتی ایفا می‌کند. به زبان ساده، استرس وقتی به وجود می‌آید که چیزی باعث شود بدنتان طوری رفتار کند که گویی مورد حمله قرار گرفته است. منبع استرس می‌تواند فیزیکی (مثل آسیب‌دیدگی یا بیماری) یا روانی باشد (مثل مشکلات سلامتی یا مالی).
برنامه‌های آمادگی جسمانی
پزشکان توصیه می‌کنند که افراد پنج بار در هفته و هر بار به مدت 30 دقیقه تمرینات ایروبیک (هوازی) انجام داده و حداقل هفته‌ای دو جلسه تمرینات قدرتی داشته باشند. برخی از خانه‌های سالمندان یک مدیر برنامه یا مربی اختصاصی دارند که برنامه‌های آمادگی جسمانی را متناسب با شرایط جسمانی هر سالمند طراحی می‌کند. به علاوه خانه‌های سالمندان ممکن است برای ترغیب سالمندان به داشتن یک سبک زندگی سالم یک سری امکانات و تأسیسات ورزشی مثل یک مرکز آمادگی جسمانی، استخر شنا، یا مسیرهای پیاده‌روی در فضای باز داشته باشند.
سایر ملاحظات
برنامه‌های مراقبتی می‌توانند شامل موارد زیر هم باشند:
مراقبت‌های پایان زندگی
اگر فردی در مراحل پایانی و برگشت‌ناپذیر بیماری باشد، باید برای جلوگیری از عوارض دیابت یا کاهش آن‌ها، قند خون او به طور مرتب پایش شود.
چک کردن پاها
پزشکان متخصص توصیه می‌کنند که بیماران دیابتی هر روز پاهای خود را از لحاظ وجود هرگونه قرمزی یا سایر آسیب‌ها چک کنند. بیماران دیابتی غالباً از بی‌حسی یا آسیب عصبی در پاهایشان رنج می‌برند که همین آن‌ها را در معرض دچار شدن به زخم‌های بستر قرار می‌دهد. در خانه‌های سالمندان، پرستار سالمند باید این بازبینی‌ها را برای سالمندان انجام بدهد.
کنترل عفونت
استفاده اشتراکی از وسایل پایش قند خون یا سرنگ‌های انسولین می‌تواند باعث سرایت ویروس‌های قابل انتقال از طریق خون، مثل هپاتیت B، شود. برای همین، هرگز نباید بیش از یک نفر از یک سوزن استفاده کند.
پیشگیری از زمین خوردن
بیماران دیابتی در معرض خطر بالاتری برای زمین خوردن قرار دارند. پزشکان متخصص یادآور می‌شوند که پایین بودن قند خون می‌تواند تعادل بیماران دیابتی را به هم زده و باعث شود که به راحتی زمین بخورند. آموزش تعادل به سالمندان کمک می‌کند تا کمتر زمین بخورند.
پیامدهای مراقبت نامناسب از بیماران دیابتی
قند خون بیماران دیابتی ساکن در خانه‌های سالمندان حتماً باید در یک محدوده سالم نگه‌داشته شود. بالا یا پایین بودن بیش از حد قند خون در این افراد می‌تواند پیامدهای خطرناکی برای آن‌ها داشته باشد. عوارض مراقبت نامناسب از بیماران دیابتی عبارتند از:
بیماری آلزایمر
دیابت نوع 2 می‌تواند خطر ابتلا به بیماری آلزایمر و فراموشی را افزایش بدهد.
بیماری‌های قلبی عروقی
دیابت می‌تواند خطر بروز مشکلات قلبی، مثل بیماری شریان کرونری و همچنین درد قفسه سینه، حمله قلبی، سکته مغزی و تنگی سرخرگ‌ها (تصلب شرایین) را افزایش بدهد.
افسردگی
افسردگی در بین بیماران دیابتی شایع بوده و می‌تواند منجر به عوارض مراقبتی شود.
آسیب به چشم
دیابت می‌تواند عروق خونی شبکیه را تخریب کرده و منجر به نابینایی، آب سیاه و آب مروارید شود.
آسیب به مچ پا
آسیب عصبی و همچنین ضعیف بودن جریان خون در مچ پاها می‌تواند باعث عفونت شدید بریدگی‌ها و تاول‌های این ناحیه از پا شوند. بریدگی‌ها در بیماران دیابتی به خوبی التیام پیدا نمی‌کنند که برای همین ممکن است منجر به قطع انگشت، مچ پا یا پا شوند.
آسیب به کلیه‌ها
دیابت می‌تواند عروق خونی موجود در کلیه که کارشان جدا کردن مواد زائد از خون است را تخریب کند. آسیب‌دیدگی شدید این عروق می‌تواند باعث نارسایی کلیوی شود.
آسیب عصبی
بالا بودن قند خون می‌تواند (خصوصاً در پاها) باعث تخریب عروق خونی کوچکِ تغذیه کننده‌ی عصب‌ها شود. در عین حال، کافی نبودن قند خون باعث مورمور شدن، بی‌حسی یا بروز دردی سوزان می‌شود که معمولاً در نوک انگشتان دست یا پا شروع شده و به طرف بالا گسترش پیدا می‌کند.
عارضه‌های پوستی
عفونت‌های باکتریایی و قارچی در بین مبتلایان به دیابت شایع‌تر هستند.
پرسش‌های متداول
چه چیزی باعث ابتلای سالمندان به دیابت می‌شود؟
دو دلیل اصلی بروز دیابت نوع 2 در سالمندان، غذا خوردن خیلی زیاد و ورزش کردن خیلی کم است. بهترین راه برای پیشگیری از این بیماری خوردن کمتر و ورزش بیشتر است.
3 مورد از شایع‌ترین علائم دیابت تشخیص داده نشده کدامند؟
سه تا از شایع‌ترین علائم دیابت تشخیص داده نشده عبارتند از تشنگی زیاد، تکرر ادرار و گرسنگی زیاد. دیابت یک ناهنجاری متابولیک است که در آن قند خون بیش از حد بالا می‌رود.
سالمندان مبتلا به دیابت به چه مراقبت‌هایی نیاز دارند؟
سالمندان مبتلا به دیابت برای اینکه بتوانند سالم و فعال بمانند میبایست نکات زیر را رعایت کنند:
- غذاهای سالم بخورند.
- فعالیت داشته باشند.
- مرتباً سطح قند خون خود را چک کنند.
- حتماً تمام نوبت‌های دارویشان را مصرف کنند.
- به طور مرتب کلسترول و فشار خونشان را چک کنند.
دیابت سالمندان چه علائمی دارد؟
علائم دیابت نوع 2 عبارتند از احساس خستگی، احساس گرسنگی یا تشنگی زیاد، کاهش وزن ناخواسته، تکرر ادرار یا تاری دید. به علاوه، ممکن است بیمار دچار عفونت‌های پوستی شده و بریدگی‌ها و کبودی‌هایش خیلی دیر التیام پیدا کنند.
برای سالمندان دیابتی چه فعالیت‌هایی توصیه می‌شود؟
- پیاده‌روی. سالمندانی که به طور مرتب پیاده‌روی می‌کنند می‌توانند قند خون خود را کنترل کرده و برخی از علائم دیابتشان را هم تسکین بدهند.
- دوچرخه‌سواری
- شنا
