سالمندان بر اثر سالخوردگی، بیشتر در معرض آسیبهای ناشی از فعالیتهای روزمره همچون بالا و پایین رفتن از پلهها هستند و به مراقبت و نظارت دائم نیاز دارند. همانطور که افرادی که کودک در منزل دارند برای پیشگیری از بروز حادثه باید خانه خود را ایمن سازی کنند، این کار برای کسانی که در منزلشان از سالمند مراقبت میکنند نیز ضرورت دارد. برخی سالمندان ترجیح میدهند در منزل بمانند و همانطور که گفته شد برای ایمن سازی خانه برای سالمندانی که مشکلات حرکتی، ضعف یا بیماری خاصی دارند، اغلب لازم است چیدمان خانه را تغییر دهید. لازم به ذکر است که در خانه سالمندان تمام احتیاط های لازم برای آماده سازی فضا برای حضور سالمندان صورت میگیرد؛ حتی در بسیاری از موارد فضا به گونهای طراحی شده است تا سالمندان در آنجا دسترسی راحتتری داشته باشند.
اهمیت ایمن سازی خانه برای سالمندان
شایعترین مشکلات ایمنی در میان سالمندان عبارتند از: سقوط از ارتفاع، سوختگی و مسمومیت. این بدان معنا است که اگر بخواهیم فضا را برای سالمندان ایمن سازی کنیم، فارغ از اینکه فرد سالمند در منزل خود زندگی میکند یا در خانه سالمندان، انجام برخی از اقدامات احتیاطی الزامی است.
افراد سالمند با توجه به مشکلات حرکتی، احساس سرگیجه و … بیشتر در معرض زمین خوردن قرار دارند. بنابراین باید طوری خانه را ایمن کنید که به هنگام رفت و آمد در محیطهای لغزنده، تاریک و … حادثهای پیش نیاید. ناگفته نماند که ضعف عضلات همچنین میتواند باعث ایجاد مشکلات حرکتی مانند دشواری در پایین و بالا رفتن از پلهها، باز کردن درهای سنگین و … شود. همچنین آن دسته از افراد که از مشکلاتی همچون دمانس و آلزایمر رنج میبرند، به مراقبت بیشتری نیاز دارند. به طور مثال باید حواستان به اجاق گاز، دمای آب داغ، قفل دربها و … هم باشد.
چطور محیط خانه را برای سالمندان ایمن کنیم؟
در ادامه مطلب برخی از اقدامات لازم به منظور ایمنسازی خانه برای سالمندان مورد بررسی قرار گرفته است.
تامین نور و روشنایی مناسب
از آنجا که با بالا رفتن سن، اختلال در بینایی مشکلی شایع است، روشن بودن فضا بسیار مهم است. معمولا بهتر است که فضا را هم در طول روز و هم هنگام شب بررسی کنید و از مناسب بودن روشنایی محیط اطمینان حاصل کنید.
- اضافه کردن لامپهایی برای روشن کردن مسیر از تخت سالمند تا سرویس بهداشتی میتواند مفید باشد.
- نصب لامپهایی با حسگر حرکتی در بیرون از منزل میتواند ورود و خروج از خانه را پس از تاریک شدن هوا آسانتر کند.
- قرار دادن لامپ و روشنایی در مناطق کلیدی منزل، ایمنی را افزایش میدهد. میتوانید با قرار دادن لامپ در زیر کابینتهای آشپزخانه، فضای آشپزخانه را روشنتر کنید.
- میتوانید در حمام بر روی دوش یا وان از لامپهایی که دارای روشنایی وابسته به رطوبت هستند، استفاده کنید.
تغییرات محل ورود و خروج از منزل
مسیر مناسبی از درب اصلی ساختمان تا ورودی خانه ایجاد کنید.
- تمام راهروها را از نظر وجود شکاف، آجر، یا سنگ سست و سطوح ناهموار بررسی کنید. هرگونه خرابی را تعمیر کنید تا مسیر مناسبی برای پیادهروی فراهم شود که عاری از خطر بروز حادثه برای سالمند باشد.
- از محوطه سازی در مسیر رفت و آمد سالمند پرهیز کنید و در صورت وجود آن را اصلاح کنید تا برای عبور سالمندی که از ویلچر یا واکر استفاده میکند، فضا به اندازه کافی عریض باشد.
- در صورت وجود پله در مسیر ورودی، در دو طرف پلهها نرده نصب کنید. اطمینان حاصل کنید که سطح پلهها غیر لغزنده است و به اندازهای باشد که کل پا را روی خود جای دهد.
- در صورت شدت یافتن چالشهای فرد سالمند حین حرکت، بررسی کنید که آیا برای نصب سطح شیبدار فضای کافی وجود دارد یا خیر. عبور از ورودیهای بدون پله برای سالمندان راحتتر است به ویژه برای کسانی که از ویلچر، واکر یا عصا استفاده میکنند.
- امنیت درب ورودی را ارزیابی کنید. ببینید آیا قفلها به درستی کار میکنند و کار با آنها آسان است؟
تغییرات حمام و سرویس بهداشتی
وجود رطوبت در محیط خطرات دیگری نیز میفریند. با این حال با توجه به میزان تغییراتی که قصد دارید در حمام و سرویس بهداشتی خود ایجاد کنید گزینههایی برای انتخاب وجود دارند. برخی افراد در حمامشان تنها تغییرات سبکی را ایجاد میکنند.
- ممکن است برای پیشگیری از خطر زمین خوردن و راحتتر کردن استفاده از سرویس بهداشتی برای فرد سالمند، در نزدیکی توالت و در وان یا نزدیک دوش میلههایی را نصب کنند.
- اضافه کردن دوش دستی، صندلی مناسب دوش گرفتن و تشکهای ضدلغزش ویژه استحمام نیز میتوانند مفید باشند.
اگر قصد دارید یک حمام جدید در منزلتان بسازید، بهتر است با در نظر گرفتن نیازهای والد سالمندتان آن را طراحی کنید:
- در آینده ممکن است سالمندان برای قرار دادن ویلچرشان به فضای کافی در ورودیهای مختلف ساختمان نیاز داشته باشند.
- استفاده از یک دوش بدون مرز به سالمند اجازه میدهد بدون نیاز به بالا رفتن از سکو یا برآمدگی به داخل حمام بروند.
تغییرات اتاق خواب
یکی دیگر از موارد مهم ایمنی اتاق خواب است. وسایل اتاق خواب باید به گونهای چیده شوند که سالمند با ویلچر به راحتی بتواند رفت و آمد کند. همچنین مهم است که تمام اشیایی که میتوانند منجر به بروز حادثه شوند را بردارید، به عنوان مثال اجسام شیشهای که ممکن است با افتادن بر روی زمین بشکنند و بدن سالمند را زخمی کنند.
- ارتفاع تخت را برای استفاده راحتتر طوری تنظیم کنید که سالمند بتواند روی لبه تخت بنشیند و در حالی که زانوهای خود را خم کرده، بتواند کف پاهایش را روی زمین قرار دهد. اگر ارتفاع تخت خیلی کم است، میتوانید با استفاده از بالابر یا تعویض چارچوب تخت با چارچوب بلندتر این مشکل را برطرف کنید.
- برای راحتی بیشتر سالمند هنگام نشستن بر روی تخت میتوانید از Bedrail یا ابزارهای مشابه استفاده کنید.
- یک چراغ قوه در نزدیک تخت خواب سالمند برای مواقع اضطراری قرار دهید.
تغییرات آشپزخانه
یکی از فضاهایی که سالمند در آن رفت و آمد دارد و ایمنی آن مهم است، آشپزخانه میباشد. موارد زیر را به منظور ایمنسازی آشپزخانه در نظر داشته باشید.
- اجاق گاز را چک کنید تا مشکلی نداشته باشد.
- کف آشپزخانه باید حتما فرش شده باشد تا سالمند زمین نخورد.
- وسایل پر کاربرد را از قفسههای بلند و کابینتهای زیر پیشخوان به مکانهایی که دسترسی به آنها راحتتر است منتقل کنید.
- از ظروفی استفاده کنید که با رنگ میز و کابینتها اختلاف رنگ زیادی دارند تا سالمند بتواند در صورت ضعیف بودن چشمهایش به راحتی در آشپزخانه رفت و آمد کند.
تغییرات پلهها
درصورتی که راه پله عاری از هرگونه درهم و برهمی باشد، به سطح پلهها موکت چسبانده شده باشد و در طرفین پلهها نرده محکم وجود داشته باشد؛ سالمندان میتوانند با کمترین خطر ممکن از این راه پله استفاده کنند و به طبقات بالا و پایین دسترسی داشته باشند.
- وجود نور خوب در راه پله بسیار حیاتی است زیرا در صورت تاریک بودن فضا، تشخیص عمق پله دشوار میشود.
- اطمینان حاصل کنید که هیچ یک از پلهها شل و لق نیست، چرا که تنها یک عدم تعادل ساده میتواند منجر به بروز حادثه و آسیب دیدن سالمند شود.
استفاده از پله پیما
گاهی اوقات افزایش روشنایی فضا و بررسی عملکرد درست پله کافی نیست و سالمند به کمکی بیش از این نیاز دارد. زمانی که پلهها زیاد هستند یا بدن سالمند برای بالا رفتن از پلهها بیش از حد ضعیف است، میتوان برای پایین و بالا رفتن از پلهها از پله پیما کمک گرفت.
انواع و مارکهای مختلفی وجود دارند که میتوانید از میان آنها انتخاب کنید. برخی از انواع پله پیما به صورت ایستاده استفاده میشوند و برخی نیز شبیه به یک صندلی هستند که سالمند با نشستن بر روی آن با خیالی آسوده پلهها را طی میکند.
جلوگیری از مسمومیت و خفگی
درست است که نمیتوان از تمام حادثهها پیشگیری کرد اما در مواردی که میتوان از بروز یک فاجعه جلوگیری کرد، هیچ بهانهای برای عدم انجام اقدامات لازم قابل توجیه نیست. مسمومیت دارویی و آتش سوزی از دسته حوادثی هستند که میتوان از آنها پیشگیری کرد. به منظور پیشگیری از بروز حوادثی مانند پخش شدن گاز مونوکسید کربن و یا استفاده اشتباه از داروها، موارد زیر را در نظر داشته باشید.
کربن مونوکسید
- هرگز سعی نکنید منزلتان را با استفاده از اجاق گاز گرم کنید چرا که این کار باعث تولید کربن مونوکسید میشود. این گاز که بسیار مرگبار است، قابل دیدن نیست و هیچ بویی هم ندارد.
- لوازم خانگی و خطوط اتصال را بررسی کنید.
- اطمینان حاصل کنید که در نزدیکی تمامی اتاق خوابها، دستگاه آشکارساز مونوکسید کربن وجود دارد و حتما باتری آن را دو بار در سال عوض کنید.
- ایرادات دستگاهها را بدون تعمیر رها نکنید. تنها یک جرقه یا نشتی ساده کافی است تا فاجعه به بار آید.
داروها
- هر دارویی را در ظرف اصلی خود نگهداری کنید تا داروها با یکدیگر مخلوط نشوند.
- از داروساز بخواهید روی داروها برچسب با متن درشت بچسباند تا خوانایی آن راحتتر شود.
- داروها بهتر است در اتاقی که نور و روشنایی خوبی دارد مصرف شود تا خواندن برچسب آنها راحتتر باشد.
- به مصرف دارو توسط فرد سالمند نظارت داشته باشید و مطمئن شوید که به طور مرتب داروهای خود را به درستی مصرف میکند.
ایمن سازی خانه برای سالمندان مبتلا به زوال عقل
سالمندانی که دچار اختلال شناختی خفیف هستند، ممکن است بتوانند در منزل خود ساکن بمانند اما آنهایی که علائمی مانند سرگردانی دارند یا به میزان قابل توجهی حافظه خود را از دست دادهاند، باید همواره تحت نظارت باشند. اگر از یک سالمند مبتلا به زوال عقل در منزل نگهداری میکنید برای کمک به پیشگیری از خطرات ایمنی ناشی از زوال عقل و آلزایمر اقدامات زیر را انجام دهید:
- از وسایلی که دارای قابلیت خاموش شدن خودکار هستند استفاده کنید یا دریچه گاز مخفی و قطع کننده مدار نصب کنید تا اجاق و شومینه روشن رها نشوند.
- تمام کشوها و کابینتهایی که داخلشان چاقو، لوازم مخصوص تمیزکاری و دارو قرار دارد را قفل کنید. همچنین لازم است گاراژ یا زیرزمین را درصورتی که در آن مواد شیمیایی یا ماشین آلات خطرناک وجود دارد، ایمن سازی کنید.
- قفل درب اتاق خواب و حمام سالمندان را بردارید تا نتوانند به اشتباه در را به روی خود قفل کنند و دچار وحشت شوند.
- در سرتاسر منزل لامپ و چراغهایی که روشن و خاموش کردن آنها راحت باشد نصب کنید تا سالمند در شب دچار احساس وحشت نشود.
- مسیرهایی ایجاد کنید که دارای روشنایی و فضای کافی باشند. مطالعاتی که در این زمینه انجام شده است، نشان میدهد که این کار به تشویق استقلال و تعاملات اجتماعی که دو نیاز مهم برای مبتلایان به زوال عقل است کمک میکند.
برنامهریزی برای بررسی ایمن بودن خانه برای سالمندان
انجام یک بررسی اولیه از میزان ایمنی خانه اولین قدم حیاتی است. فرد متخصص ممکن است متوجه عوامل خطری بشود که نزدیکان سالمند نمیتوانستند تشخیص دهند.
بررسی ایمنی خانه، شامل این موارد میشود:
- بررسی مناطق مهمی مانند حمام، آشپزخانه، راه پله، ایوان و پلههایی که در فضای باز قرار دارند.
- جستجو برای عوامل خطر زمین خوردن و سقوط سالمند
- بررسی خطرات آتش سوزی و سالم بودن آلارمها
- اطلاعات درباره عرض دربها، آسانسور و پله پیما، سطح شیبدار برای عبور ویلچر و هرگونه تجهیزات برای دسترسی راحتتر و ایمنی بیشتر در خانهای که محل سکونت یک فرد سالمند است.
لازم به ذکر است که اگر سالمند تصمیم بگیرد به خانه سالمندان برود، میتوانید اطمینان داشته باشید که تمام اقدامات احتیاطی که اشاره شد انجام شده است و یک تیم متخصص برای ایجاد هرگونه اصلاح یا اقدامات احتیاطی لازم، آماده هستند.
سوالات پرتکرار
چگونه میتوان ایمنی سالمندان را در خانه تضمین کرد؟
اطمینان حاصل کنید که تمام راهروها، پلهها و مسیرها به خوبی روشن باشند و فضا بهم ریخته نباشد. مثلا اجسامی مانند کفش و کتاب بر روی زمین نباشند. برای پایین و بالا رفتن از پله از نرده و ریل کمک بگیرید. هرگز در پایین یا بالای پلهها فرشهای پراکنده قرار ندهید. همچنین تمام فرشها باید به زمین چسبانده شوند تا با راه رفتن روی آنها حرکت نکنند.
چه کسی میتواند ایمن بودن خانه را برای سالمندان ارزیابی کند؟
ارزیابی ایمنی خانه به دو نوع کلی انجام میشود: یک نوع شامل ارزیابی کلی تمامی جنبههای ایمن بودن یک خانه به عنوان محل زندگی و نوع دیگر شامل ارزیابی ایمنی و دسترسی پذیری خانه برای افرادی که دچار محدودیت حرکتی و معلولیت هستند میشود. ارزیابیهای عمومی ایمنی خانه را اغلب نمایندگان بیمه یا مشاوران امنیتی انجام میدهند.
چگونه میتوان آشپزخانه را برای سالمندان ایمن سازی کرد؟
مطمئن شوید که آشپزخانه تمیز است و روغن روی سطوح جمع نشده است. به هم ریختگیهای آشپزخانه و دیگر بخش های خانه را تمیز کنید تا از زمین خوردن و سقوط سالمند پیشگیری شود. فضای آشپزخانه باید روشن باشد. تمام ظروف لازم برای پخت و پز را داخل کابینت هایی بگذارید که دسترسی به آنها راحت است.
چرا ایمن بودن خانه برای سالمندان اهمیت بیشتری دارد؟
به علت مسائلی مانند زوال عقل، سردرگمی و گیجی، بیماری، ناتوانی و کاهش هوشیاری ایمن بودن خانه برای سالمندان بسیار حیاتی است. سالمندانی که داروهایی مصرف میکنند که منجر به سرگیجه و سبکی سر میشوند احتمال اینکه دچار حادثه شوند بیشتر است.
در کدام بخش از خانه احتمال زمین خوردن سالمندان بیشتر است؟
در خانه هایی که پله ندارند فضاهایی که سالمندان در آن بیشتر زمین میخورند عبارتند از: حمام، اتاق خواب و آشپزخانه.
کدام تغییرات فیزیولوژیکی در بدن سالمندان میتواند ایمنی شان را به خطر اندازد؟
با بالا رفتن سن تغییرات فیزیولوژیکی در تمام اندام های بدن ایجاد میشود. بازده قلبی کاهش مییابد، فشار خون بالا میرود و تصلب شرایین ایجاد میشود. در ریه ها اختلال در تبادل گاز، کاهش ظرفیت حیاتی و کاهش سرعت جریان بازدم دیده میشود.
نگهداری از سالمندان در خانه بهتر است یا در خانه سالمندان؟
این مسئله کاملا به ترجیح شخص و البته ملاحظات مراقبتی بستگی دارد. اگر سالمند به اندازه کافی سالم باشد و احساس استقلالی را که در خانه خود دارد ترجیح دهد احتمالا انتخاب او ماندن در خانه باشد. اما اگر سالمند به مراقبت و روابط اجتماعی با گروه همسالان خود احساس نیاز داشته باشد با رفتن به خانه سالمندان میتواند حضور در محیطی امن و دوستانه را تجربه کند.