اختلال گفتار و تکلم در سالمندان: پرستاری از سالمند با مشکل تکلم

اختلالات گفتاری، یکی از مشکلاتی است که بسیاری از سالمندان آن را در دوران پیری تجربه می‌کنند. فاکتورهای متعددی در این اختلالات تأثیرگذار هستند. افرادی که دچار سکته مغزی شده‌اند، اغلب دچار لکنت زبان و حتی عدم توانایی در ادای کلمات می‌شوند. ام اس نیز یکی دیگر از بیماری‌هایی است که روی قدرت تکلم تأثیر می‌گذارد. پرستار سالمند در خانه سالمندان، هرگونه تغییر در گفتار سالمند را بلافاصله به پزشک سالمند گزارش می‌کند؛ چرا که ممکن است نشانه‌ای از بروز سکته مغزی در شخص باشد.

برای سالمندانی که از اختلالات گفتاری و تکلم رنج می‌برند، گفتار درمانی بهترین گزینه درمانی می‌باشد. گفتاردرمانگر با بکارگیری استراتژی‌های لازم، نقش مهمی در کمک به بازیابی توانایی‌های گفتاری سالمند دارد و به مرور زمان مشکلات گفتاری را در افراد پیر به حداقل می‌رساند.

اختلالات گفتار و تکلم در دوران سالمندی و علائم آن

اختلالات گفتاری در سالمندان، شامل تمامی علائمی که منجر می‌شود که یک سالمند دچار سختی در برقراری ارتباط کلامی شود، می‌باشد. گفتاری که شامل ایرادات زیر باشد، مثال هایی از این قبیل اختلالات به حساب می‌آید :

• نامفهومی
• کندی
• خشنی کلام
• لکنت زبان
• سرعت

بسته به دلایل ایجاد ناتوانی گفتاری در سالمندان، آنها همچنین ممکن است علائم دیگری را نیز تجربه کنند. علائمی مانند :

• ریختن آب دهان
• ضعف عضلات صورت
• سختی در به یاد آوردن کلمات
• – نداشتن بیانگر های کلامی مناسب
• انقباض ناگهانی عضلات صورت

اگر فرد سالمند، به ناگهان اختلال کلامی را تجربه کند، پرستار این سالمند باید فوراً کمک پزشکی برای وی فراهم آورد. چراکه همچین علائمی ممکن است نشانگر یک عارضه مهم مثل حمله قلبی باشد.

انواع شایع ناتواتی گفتاری در سالمندان

انواع مختلفی از ناتوانی های گفتاری وجود دارند که شامل :

آفازیا – زبان پریشی

آفازیا یا اختلال زبان پریشی، یک نوع ناتوانی گفتاری است که توسط آسیب به نیمکره چپ مغز، پدید می‌آید. سالمندانی که آفازیا دارند ممکن است دشواری در فهم کلام دیگران، صحبت کردن، خواندن یا نوشتن داشته باشند. برای مثال، فردی که این اختلال را دارد ممکن است حرف های دیگری را هم بشنود و هم متوجه آنها شود ولی برای پاسخگویی به آنها و ادای صحیح کلمات، به مشکل برمی‌خورد. این اختلال همچنین باعث می‌شود افراد نتوانند به خوبی کلمات را به یاد آورند، کلمات اشتباه بگویند، گزینش مناسبی از کلمات نداشته باشند و حتی نتوانند جمله بندی مناسب و مفهومی داشته باشند.

آپراکسی

یک اختلال عصبی است که به فرد مبتلا این اجازه را نمی‌دهد تا آنچه را که مد نظر دارد، بیان کند.(AOS)

دیس آرتریا – فلج گفتاری

معمولاً در سالمندانی که دچار بیماری پارکینسون می‌شوند، سیستم اعصاب حرکتی آسیب می‌بیند و بیمار نمی‌تواند لب‌ها و زبان خود را به درستی حرکت دهد. همین امر موجب اختلال در گفتار شخص سالمند خواهد شد. افراد مبتلا به دیزآرتری، به سختی می‌توانند صحبت کنند و گفتارشان معمولاً غیرقابل فهم می‌باشد.

اختلالات صوتی

این نوع از اختلالات گفتاری، به دلیل ضعف درعملکرد تارهای صوتی سالمند به وجود می‌آید. به مرور زمان مشکل گرفتگی صدا و عدم توانایی در ادای کلمات، در گفتار سالمند اختلال ایجاد کرده و منجر به بروز مشکل می‌شود.

علت بروز اختلال در گفتار و تکلم سالمندان چیست؟

طی زمان، بسیاری از سالمندان با مشکلات تکلمی، شنیداری و پردازش اطلاعات مواجه می‌شوند، که همین باعث سختی در برقراری ارتباط در آنها می‌گردد. بعضی از این تغییرات طبیعی هستند ولی در موارد دیگر، مشکل در برقراری ارتباط می‌تواند نشانه ای از یک مشکل جدی تر باشد.

اگر فرد سالمند، شاهد ایجاد تغییراتی در توانایی گفتاری خود باشد، می‌تواند به دلایل متعددی از جمله زیر باشد :

از دست دادن شنوایی

تقریباً یک سوم از بزرگسالان بالای سن 60 سال، با مشکلات شنوایی تا حدودی مواجه می‌شوند. مشکلات شنوایی چه شدید و چه ضعیف باشند، می‌توانند باعث از دست رفتن راحتی و توانایی ارتباط برقرار کردن و بدتر از همه از دست رفتن اعتماد به نفسشان شود.

آفازیا

این عارضه، یک اختلال ارتباطی مرسوم است که توانایی صحبت کردن و فهمیدن کلام را در فرد مبتلا از بین می‌برد. انواع مختلفی از این عارضه وجود دارد که سالمندان را تحت الشعاع قرار می‌دهد و اگر شما احساس می‌کنید که این اختلال، برای سالمند شما خطرناک است، حتماً به پزشک مراجعه کنید. متداولاً، آفازیا توسط حملات قلبی ایجاد می‌شود. در حقیقت از هر 4 نفر، 1 نفر آنها که حمله قلبی داشته ‌اند، تا حدودی دچار این اختلال می‌شوند.

زوال عقل

بیماری آلزایمر و دیگر مدل های زوال عقل، می‌توانند قدرت برقراری ارتباط و تکلم را از سالمندان بگیرند. تأثیرات عصبی زوال عقل بر فرد، می‌تواند توانایی فهم و پردازش کلامی را از وی بگیرد. همزمان، علائم زوال عقل، می‌تواند توانایی بیان واضح افکار یا احساسات را برای سالمندان با مشکل رو به رو کند.

دیسفونیا (گرفتگی صدا ) و دیس آرتریا

به مرور زمان، تغییرات به وجود آمده می‌توانند توانایی به وضوح صحبت کردن را در سالمندان از بین ببرد که همین باعث می‌شود آنها دیگر مایل نباشند با دیگران ارتباط برقرار کنند. اختلال “دیسفونیا”، یک نوع اختلال رایج گفتاری است که صحبت کردن را دردناک یا سخت می‌کند. “دیس آرتریا”، نوع دیگری از اختلال کلامی، می‌تواند تلفظ و ریتم بیان را تحت تأثیر قرار دهد. در بعضی موارد، دیس آرتریا می‌تواند مرتبط با بیماری پارکینسون، ام اس و ALS باشد که همه ی اینها می‌توانند مشکلات گفتاری در سالمندان به وجود آورند.

تغییرات شناختی و حسی

بسیاری از اثرات متداول افزایش سن، می‌تواند بر توانایی برقراری ارتباط سالمندان نیز مؤثر باشند. بسیاری از افراد مسن، دچار کند شدن سرعت پردازش مغزی و کند شدن حافظه می‌شوند که می‌تواند انجام مکالمات پیچیده را دشوارتر کند.

آیا اختلال در گفتار سالمندان قابل درمان است ؟

در مورد اختلال در گفتار و تکلم، در قدم اول باید منبعی را که باعث ایجاد آن اختلال شده را شناسایی کرد. در بعضی موارد، این اختلالات می‌توانند خفیف، متوسط و موقتی و بدون نیاز به درمان باشند. وقتی مشکلات و سختی های ناشی از آن دائمی باشند، باید از گفتار درمانی استفاده کرد و همچنین سالمندان باید به یک متخصص مغز و اعصاب و همچنین یک گفتار درمانگر مراجعه کنند، تا آنها بتوانند روش درمانی مناسب و تمرینات لازم را برایشان فراهم آورند.

به یا داشته باشید، گفتار درمانی که پروسه قدم به قدم است که نیازمند پشتکار است ولی نتایج آن بسیار مطلوب می‌باشد.

گفتار درمانی شامل چه کارهایی است؟

بازیابی توانایی بیان درک زبان کلامی-نوشتاری، هدف انجام گفتار درمانی می‌باشد. گفتاردرمانگران، مهارت های زبانی و حل مسئله را در فرد مورد ارزیابی و آزمایش قرار داده و تکنیک هایی را برای بهبود دادن مهارت های عملکردی-ارتباطی فرد در زندگی روزانه اش، به کار می‌گیرند.

همچنین انجام فعالیت هایی به منظور بهبود حافظه و افزایش میزان توجه در افراد، می‌تواند کمک چشمگیری به برطرف کردن مشکلات کلامی کند.

چه زمانی برای اختلالات گفتاری و زبانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر مشکلات زبانی به طرز ناگهانی ایجاد شوند، ممکن است نشانه ای از مشکلات قلبی عروقی مانند سکته باشند و در این صورت، باید فوراً از کمک های پزشکی بهره برد. سالمندان نیز در این مواقع، باید فوراً به اورژانس رجوع کنند.

در مورد سالمندان، اختلالات گفتاری می‌تواند نشانه ای زوال عقل باشد. بنابراین این نکته مهم است که به پزشک متخصص آنها در مورد این علائم ظاهری، اطلاع دهید.

نکاتی برای برقراری ارتباط با سالمند مبتلا به اختلالات گفتاری و زبانی در خانه سالمندان

هر بیماری نیازمند یکسری چیزهاست؛ ولی راه های متعددی وجود دارند که پرستاران افراد سالمند می‌توانند انجام دهند تا استرس آنها را به هنگام برقراری ارتباط کاهش دهند. پزشکان نکات زیر را در این رابطه توصیه می‌کنند :

1. مواردی که باعث افزایش حواس پرتی سالمندان می‌شود از جمله تلویزیون، موسیقی، صداها و گفتگوهای اضافی در محیط را به حداقل برسانید.
2. وقتی فرد در حال تلاش کردن برای صحبت کردن است، آنها را هول نکنید و به آنها فرصت کافی برای بیان منظورشان را بدهید.
3. وقتی فرد در حال صحبت کردن با مشکل رو به رو می‌شود، از آنها بخواهید با کمک هر نوع ابزاری، کلمه مورد نظرشان را بیان کنند.
4. تنها آنها را با “بله” گفتن تأیید کنید و از پرسیدن هرگونه سؤالی اجتناب ورزید.
5. در بعضی از موارد ممکن است فرد قادر به بیان کلمه مد نظرش نباشد؛ اما مشتاق باشد تا کمک شما را (دو کلمه را به وی نشان دهید تا یکی را که مد نظرش است انتخاب کند)، بپذیرد.
6. اگر سالمند با درک کلمات مشکل دارد، شاید بهتر باشد تا با جملات کوتاه تر منظور خود را برسانید.
7. وقتی به فرد سالمند مطلبی را می‌گویید، مهم است که سرعت بیان خود را کم کنید و هر دفعه تنها یک یا دو نکته را به وی ارائه دهید.
8. سالمند مورد نظر ممکن است به علت پیچیدگی لغات و جملات، نتواند به تنهایی کتاب یا روزنامه بخواند، که در این صورت بسته به علایق و اختلالی که به آن دچارند، خواندن متن های کوتاه تر شاید برایشان مناسب تر باشد.

سؤالات متداول

چه مشکلات پزشکی منجر به از دست رفتن قدرت تکلم می‌شوند؟

ممکن است به خاطر سکته، آسیب به سر، تومور مغزی و یا عفونت باشد. دو نوع آفازیا وجود دارد: “روان و سلیس” و “غیر روان و غیر سلیس”. بعضی از بیماران ممکن است به سرعت از این بیماری بهبود یافته و بعضی دیگر برعکس ممکن است دیرتر به این بهبودی دست یابند.

تفاوت میان زوال عقل و آفازیا چیست؟

در سالمندانی که آفازیا دارند، قسمتی از مغزشان که کنترل کننده قدرت تکلمشان است، آسیب دیده است. این مشکل معمولاً به خاطر یک حمله و یا آسیب جدی به مغز می‌باشد. زوال عقل بسیار متفاوت است. این عارضه، از دست دادن عملکردهای شناختی –فکر کردن، به یاد آوردن و دلیل آوردن– تا حدی است که زندگی فرد را مختل می‌کند.

آیا ابتلا به آفازیا با افزایش سن، امری طبیعی است؟

هر فردی که قسمت هایی از مغزش ،که کنترل کننده قدرت تکلم و درک مطلب است، آسیب دیده باشد، در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارد. هرچند که این عارضه بیشتر در میانسالان و حتی افراد پیر تر، شایع تر است؛ به خصوص به دلیل وجود شرایطی مثل سکته، ولی به هر حال امکان ابتلا به آن در هر سنی وجود دارد.

چرا هر پدری یک دوره اختلال گفتاری را تجربه می‌کند؟

دیس آرتریا به معنی سختی در صحبت کردن است. این اختلال می‌تواند ناشی از آسیب مغزی یا هرگونه تغییرات مغزی که روی سیستم عصبی تأثیر می‌گذارد، باشد. همچنین می‌تواند از عامل افزایش سن نیز تأثیر پذیرد. اگر دیس آرتریا به طرز ناگهانی رخ دهد، با اورژانس تماس بگیرید؛ چراکه ممکن است ناشی از سکته باشد.