امکان دارد سالمندان نتوانند امور روزمره مانند استحمام را به طور مستقل انجام دهند و دراین صورت به کمک افراد دیگر نیاز دارند. سطوح لغزنده میتوانند باعث بروز شکستگی استخوان یا کبودی در افراد سالخورده شوند. سالمندانی که دچار اختلال شناختی هستند و یا در حرکت کردن با مشکل مواجه هستند در زمان استحمام به کمک نیاز دارند. وجود یک پرستار باتجربه برای کمک به سالمندان جهت جلوگیری از بروز هر گونه مشکل و حفظ ایمنی سالمند در حمام الزامی است.
اهمیت استحمام سالمندان
- پاکیزه شدن پوست. حمام کردن سبب از بین رفتن آلودگی، عرق، چربی و برخی از باکتریها میشود. استحمام سالمندان به جلوگیری از بروز حساسیت و راش پوستی و عفونت کمک میکند.
- بهبود جریان خون. حمام کردن سالمندان با استفاده از آب گرم و ماساژ ملایم اندامها به بهبود جریان خون کمک میکند. استحمام باعث ایجاد احساس آرامش در فرد سالمند میشود.
- افزایش اعتماد به نفس. حمام کردن افراد پیر سبب ایجاد احساس شادابی در فرد میشود. استحمام از لحاظ ظاهری و احساسی، در حفظ اعتماد به نفس در اجتماع به شخص سالمند کمک میکند.
- رفع بوی بدن. ترشح بیش از حد عرق سبب بروز بوی نامطبوع بدن میشود. استحمام سالمندان و استفاده از محصولات ضد تعریق، به کاهش بوی بدن کمک میکند.
- بهبود دامنه حرکتی. حرکت دادن اندام فوقانی و تحتانی بدن در زمان حمام کردن سالمندان، در بهبود عملکرد مفصل موثر است.
نحوه حمام کردن سالمندان و افراد پیر
نیاز افراد سالمند به کمک در زمان استحمام، به توانایی شخص سالمند در حرکت کردن بستگی دارد. امکان دارد شخص سالمند در زمان بهبودی پس از یک بیماری یا جراحی برای مراقبت کردن از خودش به طور موقت با مشکل مواجه باشد. همچنین ممکن است شخص سالمند در اثر مشکلات مرتبط با حافظه نتواند نحوه استحمام را به یاد بیاورد و یا امکان دارد فرد سالمند در اثر مشکلاتی مانند فلج شدگی به طور بلندمدت نتواند حرکت کند. این افراد در زمان استحمام به کمک بیشتری نیاز دارند.
نکته مهم در ارتباط با اصول حمام کردن سالمندان و افراد پیر این است که پرستار باید در طول زمان استحمام، شخص سالمند را راهنمایی کرده و به حریم خصوصی او احترام بگذارد تا شخص سالمند احساس راحتی و آرامش داشته باشد.
قرار دادن لوازم مورد نیاز در اختیار شخص سالمند
پرستار بایستی در زمان حمام کردن افراد پیر، لوازم زیر را در اختیار شخص قرار دهد:
- سر دوش متحرک (جدا شدنی)
- شامپو
- صابون مایع
- دستگیره ایمنی
- صندلی مخصوص استحمام
- لیف حمام
- لوسیون بدن
- کفپوشهای چسبنده و غیر لغزنده
- حوله حمام
آمادهسازی شخص برای استحمام
پرستار بایستی لباسهای شخص سالمند را درآورده و یا لباسهای شخص را با حوله حمام تعویض کند.
بررسی دمای آب
پرستار بایستی دمای آب را به طور دقیق با استفاده از دستان خود ارزیابی کند. معمولا آب گرم برای بیشتر افراد مناسب است. در صورتی که دمای آب بیش از حد گرم باشد، پرستار بایستی از متعادل کردن دما اطمینان حاصل کند.
راهنمایی کردن شخص سالمند در زمان استفاده از دستگیرههای ایمنی
در ارتباط با نکات ایمنی حمام کردن شخص سالمند در حمام بایستی توجه شود که پس از بررسی دمای آب و آمادهسازی تمامی موارد لازم، پرستار باید شخص سالمند را برای گرفتن دستگیره ایمنی راهنمایی کند. این کار بایستی آهسته و با همکاری پرستار و شخص سالمند انجام شده تا از لغزیدن شخص جلوگیری شود. سپس فرد سالمند باید بر روی صندلی مخصوص استحمام بنشیند.
آغاز روند استحمام
برخی از افراد سالخورده (خصوصا افراد دچار زوال عقل یا اختلال شناختی) نمیتوانند خودشان استحمام را انجام دهند. در این صورت پرستار بایستی این کار را برایشان انجام دهد.
پرستار میتواند با شستن موها یا بدن شخص، روند استحمام سالمند را آغاز کند. امکان دارد شخص سالمند بتواند خودش استحمام کند ولی ممکن است قادر به شستن تمامی قسمتهای بدن خود نباشند.
شستن موها (در صورت لزوم)
امکان دارد نیاز باشد تا پرستار موهای شخص سالمند را بشوید؛ چرا که ممکن است بالا بردن دستها و شستن موها برای شخص دشوار باشد.
خروج از حمام
پس از پایان استحمام و بستن شیر آب، بهتر است که شخص سالمند برای چند لحظه بدون حرکت در همان وضعیت باقی بماند. سپس پرستار باید حوله مخصوص حمام را بر روی بدن شخص قرار دهد.
در صورتی که شخص برای خشک کردن بدن با حوله به کمک نیاز داشته باشد، پرستار بایستی این کار را به آرامی و با احتیاط انجام دهد تا پوست در صورت حساس بودن دچار آسیبدیدگی نشود.
در صورتی که پوست شخص سالمند خشک باشد، پرستار میتواند پس از استحمام برای استفاده از لوسیون به شخص کمک کند.
نکات ایمنی حمام کردن سالمند در حمام
اگر شخص سالمند قادر به راه رفتن میباشد، در این صورت رساندن شخص به حمام برای پرستار راحتتر است. در ارتباط با اصول حمام کردن افراد معلول بایستی توجه شود در صورتی که شخص سالمند ناتوان، معلول و یا از کار افتاده باشد، پرستاری از او دشوارتر است و به مراقبت بیشتری نیاز دارد. جهت حفظ ایمنی سالمند در حمام نکات زیر بایستی رعایت شوند:
خلوت کردن مسیر حرکت شخص سالمند
پرستار باید قالیچهها یا اجسامی که سبب افزایش احتمال زمین خوردن میشوند را از سر راه شخص بردارد. در صورتی که سالمند از واکر استفاده میکند، حمام بایستی از فضای کافی برای حرکت برخوردار باشد.
علاوه بر این با توجه به اینکه برای حمام بردن سالمندان معلول باید از ویلچر استفاده کنید، بسیار مهم است که فضای حمام به قدر کافی بزرگ باشد تا برای رفت و آمد مشکلی پیش نیاید.
نصب دستگیرههای ایمنی
جهت کمک به سالمندان برای ورود و خروج از حمام بایستی از بهکارگیری دستگیره حوله یا دستگیرههای مشابه به منظور تحمل وزن سالمند خودداری شود. نصب دستگیره ایمنی بر روی دیوار یا اطراف دوش یا وان حمام الزامی است. دستگیره ایمنی بایستی در محلی نصب شود که سالمند بتواند در زمان استحمام بیشترین بهره را از دستگیره ببرد.
درهای حمام
پرستار نباید از در حمام برای تکیه دادن یا تحمل وزن شخص سالمند استفاده کند چرا که امکان دارد با این کار، شخص به راحتی از مسیر خود خارج شود و دچار آسیبدیدگی شود. از به کار بردن درهای شیشهای حمام نیز بایستی خودداری شود و توصیه میشود که از دوشهای دستی برای کارآیی بیشتر استفاده شود.
جلوگیری از سوختگی
پوست افراد سالمند حساس میباشد و درجه حرارت بیش از 48.9 سانتی گراد در زمان استحمام میتواند سبب سوختگی پوست شود. برای جلوگیری از سوختگی، پرستار بایستی دمای آب را با استفاده از حرارتسنج بررسی کند.
اختلال شناختی
در صورتی که شخص سالمند دچار زوال عقل باشد، امکان دارد در زمان استحمام دچار سردرگمی شود و یا در اثر حرکات ناگهانی بترسد. پرستار بایستی مراحل استحمام را با آرامش برای سالمند توضیح دهد. پرستار همچنین باید از هر گونه حرکت ناگهانی در زمان استحمام که سبب ایجاد تشویش و دلهره در شخص سالمند میشود، خودداری کند.
صندلی متحرک
استفاده از صندلی متحرک در زمان حمام کردن سالمند جهت تسهیل روند استحمام بسیار موثر است. همچنین به کار بردن دوش متحرک دستی به همراه صندلی متحرک سبب حفظ ایمنی سالمند در حمام میشود.
نوارهای ضد لغزش
کفپوش مرطوب حمام و یا سطح لغزنده وان میتواند سبب زمین خوردن سالمندان شود. استفاده از نوارهای ضد لغزش در چنین قسمتهایی سبب جلوگیری از زمین خوردن شخص میشود.
نحوه کمک به شخص دچار زوال عقل (دمانس) در زمان استحمام
در صورتی که شخص سالمند دچار زوال عقل یا آلزایمر باشد، امکان دارد استحمام برای او دشوار باشد. ترس، اضطراب و یا شرمساری ناشی از عدم توانایی در حمام کردن، میتواند مانعی برای استحمام این اشخاص باشد.
ممکن است پس از گذشت چند هفته، شخص سالخورده همچنان از حمام رفتن امتناع کند و این مساله میتواند منجر به عدم رعایت بهداشت فردی شود. در صورتی که شخص دچار زوال عقل از استحمام خودداری کند، بایستی به نکات زیر توجه شود:
- پرستار بایستی جهت کاهش اضطراب ناشی از استحمام، تلاش کند تا حمام مانند محیطی خوشایند برای شخص سالمند به نظر برسد.
- پخش کردن موسیقی ملایم به حفظ آرامش سالمند کمک میکند.
- استحمام سالمندان بایستی سریع انجام شود. این مساله خصوصا زمانی که سالمند از استحمام دچار ترس و هراس میشود اهمیت دارد. هر چه شخص بیشتر در حمام بماند، امکان دارد بیشتر دچار اضطراب شود.
- در صورتی که شخص سالمند از استحمام خودداری میکند، بایستی از کمک یک پرستار حرفهای استفاده شود. پرستار حرفهای میتواند شخص سالمند را جهت حمام کردن متقاعد نماید.
- پس از متقاعد شدن شخص سالمند برای استحمام، پرستار بایستی تلاش کند که استحمام را در برنامه روزانه شخص بگنجاند.
استحمام سالمندان بایستی هر چند وقت یک بار انجام شود؟
معمولا سالمندان بایستی حداقل یک یا دو بار در هفته استحمام کنند تا از بروز هر گونه مشکل مرتبط با پوست و عفونت مجاری ادراری جلوگیری شود.
سوالهای رایج در مورد استحمام سالمندان
زنان 80 ساله هر چند وقت یک بار بایستی استحمام کنند؟
بهتر است زنان در این سن دو بار در هفته استحمام کنند. با افزایش سن، زنان سالمند انرژی کمتری برای انجام امور روزانه دارند. معمولا رعایت بهداشت فردی و استحمام یکی از مواردی است که در سالمندان نادیده گرفته میشود. جهت جلوگیری از بروز عارضههای پوستی یا عفونت، زنان سالمند بایستی حداقل یک یا دو بار در هفته استحمام کنند.
چه مواردی سبب سادهتر شدن روند حمام کردن سالمندان میشوند؟
استفاده از موارد زیر سبب تسهیل روند حمام کردن افراد پیر میشود:
- دستگیرههای ایمنی
- دوش متحرک دستی
- کفپوشهای غیر لغزنده
- ریلهای ایمنی وان حمام
چرا سالمندان از حمام کردن خودداری میکنند؟
امکان دارد مواردی مانند ایستادن، خم شدن و نشستن در سالمندان باعث ایجاد درد شوند. امکان دارد سالمندان خصوصاً افرادی که دچار آلزایمر یا زوال عقل هستند، از آب یا صدای آن دچار ترس شوند. همچنین ممکن است شخص سالمند به علت مشکل در برقراری تعادل، از افتادن بر زمین هراس داشته باشد.