بی اشتهایی در سالمندان که یک مشکل رایج است، بیشتر در اثر اضطراب و افسردگی ایجاد می شود. خوردن غذای کافی برای حفظ سلامت و ادامه فعالیت سالمندان ضروری است، بنابراین پرداختن به این موضوع از اهمیت بالایی برخوردار است. بی اشتهایی ناگهانی سالمندان موضوعی است که باید بلافاصله با پزشک در میان گذاشته شود. شاید لازم شود که سالمند برای تعیین عامل اصلی بی اشتهایی که می تواند یک مشکل جدی یا عارضه جانبی داروی به خصوصی باشد، معاینه شود.
علائم هشدار دهنده بی اشتهایی در سالمندان چیست؟
تعیین نشانه های بی اشتهایی در سالمندان به دلیل مشابهت و همزمانی آنها با علائم پیری، دشوار است. در اینجا به چند مورد از نشانه های بی اشتهایی در سالمندان اشاره شده و اگر با چند مورد از آنها برخورد کردید، بهتر است هر چه سریعتر برای مشاوره به پزشک مراجعه کنید:
- اضطراب و افسردگی
- خستگی و الگوی بد خواب
- تغییرات فیزیک (مثلا صدمات دندانی، ریزش مو، مشکلات قلبی و گوارشی)
- حساسیت به سرما
- انزوا، مشکلات پوستی مانند تغییر رنگ یا خشکی پوست
- درد شکم به علت عادات بد غذایی مانند هورت کشیدن یا قورت دادن
- رفتارهای عجیب غذایی مثل نخوردن غذا یا تنها غذا خوردن
- کاهش ناگهانی وزن
دلایل بی اشتهایی سالمندان
دلایلی برای بی اشتهایی سالمندان وجود دارد که درک دلایل و آشنایی با اقدامات مناسب اهمیت بسیاری دارد.
مشکلاتی در سلامت فرد
گاهی اوقات وجود مشکلات پزشکی منجر به بی اشتهایی در سالمندان می شود و از جمله موارد شایع می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افسردگی و تنهایی
- نشانه های زوال عقل
- عوارض جانبی بعضی داروها
- بیخوابی و مشکلات خواب در سالمندان
بعضی مشکلات جدی دیگری که اگرچه کمتر رایج است، اما منجر به بی اشتهایی در سالمندان می شود، عبارتند از:
- آلزایمر و پارکینسون
- سرطان سر و گردن
- عفونت دهان و گلو
- بیماری لثه
- اختلال عملکرد غدد بزاقی
- اختلال تیروئید
سختی جویدن، قورت دادن یا تنها غذا خوردن
اگر غذا خوردن برای سالمندان دشوار یا ناخوشایند باشد، بسیاری از آنها دست از غذا خوردن می کشند. این مشکلات ممکن است در نتیجه موارد زیر ایجاد شوند:
- فرایند پیری
- مشکلات دندانی
- مصرف دارو
- درمان هایی مثل جراحی
- سکته، زوال عقل، ام اس، بیماری پارکینسون یا مشکلات دیگر
کم تحرکی
سوخت و ساز پایین و کم تجرکی در سالمندان به معنای نیاز به کالری کمتر، بنابراین افزایش تحرک و ورزش می تواند باعث تقویت اشتهای سالمند شود. گاهی لازم است که سالمندان قبل از وعده های غذایی، چند حرکت ورزشی و کمی فعالیت داشته باشند.
ضعف ذائقه
با بالا رفتن سن، تشخیص مزه ها به دلیل ضعف جوانه های چشایی کمتر شده و غذاها برای سالمندان، شکلی بی مزه به خود می گیرند.
حساسیت به بو
حساسیت به بوی بعضی غذاها باعث می شود که سالمندان با بی اشتهایی مواجه شوند.
کم آبی
خیلی از سالمندان، مایعات کافی مصرف نمی کنند و به علت پیری و داروهایی که می خورند با کم آبی و به تبع آن بی اشتهایی مبتلا می شوند.
بی برنامگی
بدن به داشتن یک روتین غذایی که وعده ها در ساعتی مشخص آماده و خورده می شوند، عادت می کند و این موضوع می تواند افزایش اشتها را به همراه بیاورد.
ناتوانی در آماده سازی غذا
گاهی اوقات آماده سازی غذا برای سالمندانی که تنها زندگی می کنند، سخت می شود و همین موضوع باعث بی اشتهایی می شود.
کاهش قدرت و عدم کنترل
وقتی سالمندان در موضوعات مختلف به دیگران متکی می شوند، دیگر نمی توانند طوری که دوست دارند، زندگی کنند. گاهی ناتوانی در انتخاب غذایی که دوست دارید، میلتان به غذا را از بین می برد.
درمان بی اشتهایی در سالمندان
راه حل افزایش اشتها از یک نفر به نفر بعدی و بسته به دلیل کم اشتهایی، متفاوت خواهد بود. راه های مختلفی برای افزایش اشتهای سالمندان و کمک به آنها در لذت بردن از یک وعده عذایی مغذی وجود دارد.
باید دید که آیا مشکلی باعث بی اشتهایی در سالمندان شده یا خیر؟
درمان بی اشتهایی بر درمان عامل ایجاد این مشکل متمرکز است. برای مثال اگر یک بیماری باکتریایی باعث شده که طعم غذا برایتان جذاب نباشد، درمان با آنتی بیوتیک برای رفع عفونت پیشنهاد می شود. بعد از رفع عفونت احتمالا متوجه افزایش اشتها و بازگشت آن به سطح نرمالش خواهید شد. اگر درمان بیماری مزمن عامل بی اشتهایی طول بکشد، باید برای تضمین رسیدن مواد مغذی کافی به بیمار، از تغذیه وریدی تا رفع مشکل استفاده شود. به علاوه راه حل هایی برای بی اشتهایی در سالمندان وجود دارد:
یک برنامه غذایی مشخص برای خودتان داشته باشید.
تقسیم وعده های غذایی سالمندان کم یا بی اشتها به 5 تا 6 وعده در روز، شدیدا توصیه می شود. داشتن یک برنامه غذایی مناسب به سالمندان کمک می کند تا در کنار مصرف مقدار کافی غذای مغذی، به گوارش خود هم کمک کنند. بعلاوه یک برنامه حاوی مواد غذایی متنوع، سالمندان را ترغیب به خوردن غذا و افزایش اشتهای آنها می کند.
سالمندان را به انجام فعالیت های فیزیکی تشویق کنید.
ورزش با افزایش موقتی نرخ سوخت و ساز بدن رابطه دارد؛ ورزش به افزایش سوخت و ساز و اشتهای فرد منجر می شود و باعث می شود که سالمندان بیشتر غذا بخورند. اگرچه ورزش برای سلامتی مفید است اما هر نوع ورزشی برای همه سالمندان مناسب نیست. ورزش هایی که سالمندان می توانند انجام دهند توسط مشکلاتی که دارند محدود می شود، بنابراین باید قبل از شروع ورزش با پزشک مشورت کرد.
انتخاب بهترین غذا برای بی اشتهایی سالمندان
در ادامه به بعضی مواد غذایی که برای بی اشتهایی در سالمندان توصیه می شود، آورده شده است:
استفاده از گوشت چرخ کرده و تکه های ریز گوشت در وعده های غذایی سالمندان
توصیه می شود برای تهیه غذای سالمندان از گوشت چرخ کرده و یا تکه های ریز گوشت استفاده کنید. بدین ترتیب خوردن غذا برای سالمندانی که در جویدن غذا یا هضم آن مشکل دارند، راحت تر خواهد بود. غذاهایی مانند کوفته، سالاد مرغ و تن ماهی می توانند گزینه‌های مناسبی باشند.
تخم مرغ
تخم مرغ گزینه پر پروتئینی برای سالمندان محسوب می شود و مصرف آن به شکل نیمرو، سالاد الویه و حتی تخم مرغ آب پز می توانند گزینه های مناسبی باشند.
لبنیات پرچرب (ماست، پنیر و …)
لبنیات پرچرب مثل ماست و پنیر نرم هم برای ذائقه مطبوع است و همچنین خوردنش ساده است. به سالمندانی که مواد مغذی کمی مصرف می کنند، توصیه می شود تا لبنیات پرچرب را برای افزایش پروتئین دریافتی، به رژیم غذایی خود بگنجانند.
انواع سوپ
سوپ های پرکالری گزینه بسیار خوبی برای سالمندان محسوب می شوند. معمولا مصرف کالری مایع ساده تر است و احساس سیری کوتاه تری به فرد می دهد. مزه سوپ ها بخاطر ادویه و گیاهان اضافه شده بسیار خوب است و این موضوع فرد را به بیشتر خوردن ترغیب می کند.
وعده های آشامیدنی
وقتی استفاده از کارد و چنگال و قورت دادن سخت می شود، مواد غذایی نوشیدنی به گزینه ای عالی برای تامین مواد مغذی مورد نیاز برای سالمندان تبدیل می شود. مواد غذایی نوشیدنی اصولا به شکل اسموتی و شیک آماده سرو می شوند. فرقی نمی کند که از چه مواد غذایی استفاده می کنید، فقط مطمئن شوید که همه مواد به خوبی ترکیب شده اند و توده ای که امکان خفگی ایجاد کند در آن وجود نداشته باشد.
افزایش طبیعی اشتها
به منظور افزایش اشتها و میل به غذا خوردن در سالمندان می توان از مواد طبیعی اشتها آور و دمنوش های گیاهی نیز استفاده کرد. به طور مثال، سیر و زنجبیل از جمله مواد اشتها آور هستند که می توانید از آنها استفاده کنید.
گشنیز
گشنیز گیاهی است که عمدتا استفاده آن در درمان سوء هاضمه شناخته شده است. آب گشنیز به آزادسازی آنزیم های گوارشی و بهبود اشتها و عصاره گشنیز به تقویت اشتهای سالمندان کمک می کند.
دمنوش رازیانه
دانه رازیانه حکم تقویت کننده اشتها در بزرگسالان و سالمندان را دارد. رازیانه تولید زرداب توسط کبد را تحریک و گوارش را تقویت می کند. مطالعات نشان داده که دانه رازیانه باعث تقویت اشتها و انگیزه افراد برای خوردن غذا می شود.
زنجبیل
شاید بتوان زنجبیل را پرمصرف ترین ماده اشتها آور نام برد؛ آب زنجبیل برای اشتهای کم معجزه می کند. دیده شده که استفاده از نوشیدنی زنجبیل، اشتها و وزن سالمندان را افزایش داده است.
ویتامین های موثر در افزایش اشتها
معمولا از ویتامین ب برای افزایش اشتها در بزرگسالان استفاده می شود. ویتامین ب باعث آزادسازی انرژی غذا و ایجاد یک اشتهای طبیعی در فرد می شود. کمبود هر یک از ویتامین های خانواده ویتامین ب منجر به اشتهای پایین و گوارش ضعیف می شود.
چه زمانی برای بی اشتهایی سالمند به پزشک مراجعه کنیم؟
تقریبا هر کسی زمانی که مریض بوده، زمانی که اضطراب زیادی داشته و یا درگیر فشارهای عصبی بوده، با کم اشتهایی مواجه شده است. معمولا زمانی که شرایط مشکل زا تمام می شود، اشتها نیز باز می گردد. با این حال وقتی کم اشتهایی ادامه دار شد و نشانه های دیگری مثل خستگی مداوم، کاهش وزن، کاهش حس چشایی و بویایی، حالت تهوع، استفراغ یا مشکلات گوارشی مثل شکم درد، اسهال یا یبوست با کم اشتهایی همراه شود، ممکن است نشانه ای از یک مشکل پزشکی جدی تر باشد که به معاینه پزشک نیاز دارد.
سوالات متداول
چه چیزی اشتهای سالمندان را تحریک می کند؟
حتی اگر گرسنه نباشید، برنامه و زمان مشخصی برای وعده های غذایی و میان وعده هایتان در نظر بگیرید. قراردادن میوه، آجیل و مواد مغذی دیگر در میان وعده ها، اشتها را باز می کند.
چه غذایی به سالمندانی که چیزی نمی خورند، بدهیم؟
غذاهای ملایم و غیرمحرک (بی مزه) مثل سیب زمینی، نان، نودل و برنج در 6 تا 8 وعده کوچک بهترین هستند. شاید بتوانید غذاهای آبکی مثل سوپ را نیز تحمل کنید.
بهترین ویتامین برای افزایش اشتها در سالمندان چیست؟
ویتامین B1، بعضی ویتامین ها و مواد معدنی بخصوص شامل روی و ویتامین ب 1، اشتها را افزایش می دهند. با اینحال این ویتامین ها تنها در صورتی که فرد با کمبود آنها مواجه باشد، عملی خواهند بود. مکمل های دیگر مثل اسیدهای چرب امگا 3هم می تواند باعث افزایش اشتها شود.
چه چیزی باعث کاهش اشتها در سالمندان می شود؟
کم تحرکی، کم آبی، ناتوانی در تهیه وعده های مناسب، از دست دادن چشایی، ناتوانی در جویدن غذاها، سختی بلع یا نیاز به کمک در غذا خوردن، حساسیت به بوها و افسردگی و بیماری از جمله موارد موثر بر بی اشتهایی است.
آیا زوال عقل موجب کم اشتهایی می شود؟
با پیشروی زوال عقل، خوردن و نوشیدن سخت می شود و کسانی که در مراحل انتهایی زوال عقل باشند، در کنار نشانه های دیگر به بی اشتهایی هم دچار می شوند.
