توهم و هذیان‌گویی در برخی از افراد سالمند شایع است. در بسیاری از موارد، این مشکلات در افراد مبتلا به آلزایمر و دمانس دیده می‌شود. در نظر داشته باشید توهم زدن در سالمندان علل مختلفی دارد. در صورت بروز هرگونه علائم مشکوک بهتر است با پزشک سالمند تماس بگیرید و موارد لازم را به ایشان اطلاع دهید. بسته به شرایط بیمار و علت توهمات، پزشک داروی مناسب برای ایشان تجویز و همچنین راهکارهای غیردارویی را پیشنهاد می‌کند.
توهم و هذیان‌گویی در افراد پیر و تفاوت آنها
توهم
توهم به تجربیات حسی نادرست در بخش دیداری، شنیداری یا قابل لمس گفته می شود. اینکه صرفاً به بیمار بگویید که این موضوع نادرست است، باعث نمی شود که آنها عقیده خود را تغییر بدهند. مثال هایی از این موضوع، شنیدن آهنگی که پخش نمی شود و دیدن حشراتی که نیستند، توسط بیمار مبتلا به زوال عقل است.
هذیان
هذیان به اعتقادات نادرستی گفته می شود که واقعی نیستند و معمولاً با یک خاطره اشتباه ایجاد می شود. مثالهایی از این موضوع، بیمار مبتلا به زوال عقلی است که قویاً تأکید دارد که سنش بسیار پایین است و اگر دیر به خانه برگردد، تنبیه می شود. یا فرد دیگری که معتقد است، شخصی که خیلی خوب میشناخته با فرد دروغگویی جایگزین شده است.
نشانه های توهم در سالمندان
از نشانه های توهم در سالمندان می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تغییرات شدید رفتاری و اخلاقی
- اضطراب
- افزایش حس هوشیاری و آگاهی
- کاهش قدرت قضاوت
- سردرگمی و هذیان
- سختی در صحبت کردن
- بی خوابی
- اشاره به افراد یا چیزهایی که نیستند
انواع توهم در سالمندان
توهم می تواند بر حواس پنجگانه (بینایی، بویایی، چشایی، شنوایی و لامسه) تأثیر بگذارد.
توهم دیداری
توهم بصری یا توهم دیداری شامل دیدن چیزهایی است که در آنجا نیستند. توهم می تواند در اشیاء، الگوهای دیداری، افراد و یا نور باشد. برای مثال سالمندان کسانی را در اتاق می بینند که واقعاً نیستند و یا نورهایی را می بینند که هیچ کس دیگر نمی بیند.
توهم بویایی
توهم بویایی شامل مثل بویی است که سالمندان بعد از بیدار شدن در وسط شب به نظرشان می رسد و یا زمانی است که فکر می کنند بدنشان بو گرفته، اما در واقع اینطور نیست.
توهم چشایی
توهم چشایی هم مشابه توهم بویایی است، اما جای بو و مزه ای که الزاماً عجیب و بد هم نیست، عوض می شود.
توهم شنوایی
توهم شنوایی از رایج ترین انواع توهم است و سالمندان حتی گاهی صحبت کردن افرادی را با خودشان می شوند، که به آنها می گوید کاری را انجام بدهند. از مثالهای دیگر این نوع توهم، شنیدن صداهایی مانند پیاده روی در کمد یا زدن مکرر بر روی چیزی است.
توهم لمسی
توهم لمسی شامل احساس لمس شدن و یا حرکت بدن است. برای مثال سالمندان فکر میکنند که چیزی مثل حشره بر روی پاهایشان در حال حرکت است.
بعضی از دلایل هذیان در سالمندان
در حقیقت چند موردی وجود دارد که از آنها می توان به عنوان عامل توهم در سالمندان نام برد. نوعی اختلال روانی، اولین کلماتی است که احتمالاً با شنیدن توهم به ذهنتان می آید. اما باید گفت که موارد مختلف و بسیاری می تواند عامل این مشکل باشد که در اینجا به بعضی از این موارد اشاره می کنیم:
ضعف بینایی یا شنوایی
کسی که مشکلاتی جدی در بینایی و شنوایی دارد، در خطر بیشتری قرار می گیرد، چرا که سطح فعالیت مغزشان تا جایی بالا می رود که فرد چیزهایی را می بیند و می شنود که وجود ندارد.
اختلالات روانی
اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی، افسردگی و مشکلات روانی دیگر از عوامل شناخته شده ایجاد توهم هستند. اگر فرد در سنین پایین تر هم در نتیجه همین موارد به توهم دچار شده باشد، احتمال تشدید آن با افزایش سن بالاتر می رود.
زوال عقل یا آلزایمر
علیرغم وجود دلایل مؤثر بسیار در ایجاد توهم، هنوز هم آلزایمر یکی از شابع ترین دلایل ایجاد توهم است. این نشانه یک شاخص اولیه زوال عقل و آلزایمر است و ممکن است تا بروز وضعیتی به اسم سندروم غروب آفتاب، به بدتر شدن ادامه دهد.
مصرف دارو
یکی از عوارض جانبی بعضی داروهای خاص هم ایجاد توهم در بیمار است. بهترین راه بررسی ترکیبات مختلف داروهای مصرفی، مراجعه به یک متخصص ارشد در این زمینه است.
کم خوابی
کم خوابی در سالمندان نه تنها باعث بدخو شدنشان می شود، بلکه توهم را هم به همراه می آورد.
چه کسی در خطر ابتلا به توهم و هذیان است؟
فاکتورهای مشخصی می توانند شما را در خطر ابتلا به توهم و هذیان قرار دهند که عبارتند از:
- حضور در بیمارستان یا خانه سالمندان
- زوال عقل
- داشتن یک یا چند بیماری جدی
- داشتن عفونت
- افزایش سن
- جراحی
- مصرف داروهایی که مغز و رفتار را متأثر می کند
- مصرف دوزهای بالای مسکن ها مخدر
درمان توهم در سالمندان
درمان توهم کاملاً به عامل ایجاد کننده آن بستگی دارد و درمان توهم ناشی از بیماری پارکینسون در فرد مبتلا به زوال عقل با توهمی که عارضه جانبی مصرف دارو است، متفاوت خواهد بود. یک تشخیص دقیق، پارامتر بسیار مهمی در درمان مؤثر مشکل است.
برخورد با توهم در بیماران سالمند مبتلا به زوال عقل
پزشکان، روش مراقبت از توهم سالمندان را پیوستن به دنیای غیرواقعی آنها می دانند. از بیماران مبتلا به زوال عقل بخواهید تا تجربیاتشان را برایتان تعریف کنند تا بتوانید شرایط را راحتتر برایشان تعریف کنید. به آنها ثابت نکنید که هر چه که می شنوید و میبینید، فقط در ذهن شما می گذرد.
- به آنها بگویید که جایشان پیش شما امن است و هر کاری که برای امنیت آنها لازم باشد، انجام می دهید.
- یک لمس دوستانه مثل لمس پشتشان می تواند توجه آنها را به سمت شما جلب کند و از شدت توهم کم کند.
- همچنین می توانید از آنها بخواهید تا به اتاق دیگری بروند و از چیزی که شروع کننده توهم بود، دور شوند.
- توهم الزاما نشانه از بیماری آلزایمر در سالمندان نیست و این موضوع صرفاً در بین سالمندان مبتلا به زوال عقل رایج است. به علاوه توهم در نتیجه کاهش بینایی و شنوایی، مصرف داروی خاص، کم آبی و عفونت مجاری ادراری هم ممکن خواهد بود.
- پزشک در صورت حذف شدن همه موارد دیگر و آزاردهنده و مداوم شدن توهمات عزیزان، داروهای ضد مشکلات روانی را تجویز می کند. مصرف این داروها به نظر پزشکان برای بیماران زوال عقل مناسب نیست و در ابتدا استفاده از روشهای بدون دارو مثل تغییر نحوه ارتباطی و تغییر محیط را پیشنهاد می کنند.
بعضی نکات درباره تغییر محیط:
- در ابتدا به نور یا کم نور بودنی که باعث ایجاد سایه یا بازتاب بر روی دیوار، کف و یا حتی بر روی مبلمان که به ایجاد توهمات بصری منچر شود، دقت کنید.
- به خوبی به محیط گوش کنید و هر صدای اضافی مثل تلویزیون و کولر را که می تواند باعث ترس شود، حذف کنید.
- اینه ها را بردارید و یا روی آن را بپوشانید تا فرد خیال نکند که یک غریبه را می بیند.
برخورد با هذیان در سالمندان
هذیان در میان بیماران مبتلا به هذیان معمولاً به دلیل نقص شناختیشان ایجاد می شود. این مشکل زمانی رخ می دهد که سالمند سعی می کند که وضعیت را درک کند، اما سردرگمی و مشکلات حافظه، این موضوع غیرممکن می شود. نکاتی برای برخورد با هذیان در سالمندان وجود دارد:
- هیچ تهمتی را به خودتان نگیرید و سعی نکنید که آنها را با توضیحات منطقی جواب بدهید. در عوض با فرد همراهی کنید و از پرسیدن سؤالاتی که باعث سردرگمی بیشتر آنها می شود، خودداری کنید.
- اگر دنبال چیزی می گردند، به آنها بگویید که در پیدا کردن آن به او کمک می کنید. توصیه پزشک در حالتیکه عزیزتان معمولاً چیزها را گم می کند، داشتن دوتا از هر چیز است تا به سرعت بتوان آن را جایگزین کرد و اصلی را پیدا کرد.
- انحراف یک استراتژی دیگر در پاسخ به توهمات فرد و مراقبت از افراد مبتلا به زوال عقل است. اگر سالمند درگیر یک توهم خفیف شد، پیشنهاد یک میان وعده یا فعالیت سبک و یا تعریف کردن یک تجربه مهم در زندگی می تواند به آنها کمک کند.
- تضمین و قوت قلب دادن در زمانی که فرد خیلی ناراحت باشد، تنها گزینه ممکن است. باید نشان دهید که همه تلاشتان را برای امنیتشان می کنید و لازم نیست که به شرح منطقی برای موقعیت بپردازید.
سؤالات متداول
درمان توهم در سالمندان به چه صورت است؟
به طور کلی پزشک سالمند با توجه به شرایط بیمار و علت توهمات، داروهای مناسب برای درمان توهم در ایشان را تجویز می‌کند. با توجه به اینکه ممکن است مصرف این داروها عوارض مخربی برای سالمند به همراه داشته باشد، پزشکان پیشنهاد میکنند در مرحله اول از درمان‌های غیردارویی استفاده شود.
توهم در چه مراحی از زوال عقل آغاز می شود؟
توهم به دلیل تغییر در مغز رخ می دهد و اگر هم به طور کلی رخ داد در مراحل میانی و پایان سفر زوال عقل خواهد بود. توهم بیشتر در زوال عقل ناشی از پارکینسون رخ می دهد اما این موضوع در زوال ناشی از آلزایمر هم ممکن است رخ دهد.
چه داروهایی به ایجاد توهم در سالمندان منجر می شود؟
بعضی از داروهای درمان مشکلات و اختلالات روانی مثل الانزاپین (زیپرسکا)، کوئتیاپین (سروکل)، روپینیرول (رکیپ)، و هلوپریدول (هالدول) در کنار زولپیدوم (آمبین)، اسزوپیکلون (لانستا)، کلونازپام (کلونوپین)، لورازپام (آتیوان) و بعضی از داروهای صرع در این لیست قرار می گیرند.
چه شرایط پزشکی می تواند منجر به توهم شود؟
دلایل رایج توهم عبارتند از:
- مشکلات روانی مثل اسکیزوفرنی یا اختلال دوقطبی
- بیماری آلزایمر یا پارکینسون
- تغییر وضعیت بینایی، مانند سندروم چارلز بونت
- اضطراب و افسردگی
- عوارض جانبی داروها
- بعد از جراحی و استفاده از بیهوشی
چرا بیماران مبتلا به زوال عقل، چیزهایی را می بینند که در آنجا نیست؟
مغزشان به دلیل تحلیل رفتن سلولهای مغز، معمولاً آنها را فریب می دهد. مغزشان حس درک درستی از چیزی که می بینند، می شنوند، حس می کنند، بو میکنند و تجربه می کنند ندارد. همگی چیزهایی است که واقعا وجود ندارند.
آیا هذیان نشانه ای از زوال عقل است؟
هذیان (یا یک اعتقاد نادرست) یکی از نشانه های رایج ابتلای فرد به زوال عقل است. هذیان می تواند بخشی از پارانویا باشد که فرد، احساس خطر می کند، در حالیکه واقعاً تهدیدی وجود ندارد. زوال عقل باعث می شود که فرد به تمامی افراد دور و برش شک کند.
