فرسودگی روزانه بدن انسان در اثر افزایش سن به تدریج تمامی سیستم‌ها و ارگان‌های بدن را تغییر می‌دهد. در افراد بالای 65 سال انجام چکاپ منظم ضروری خواهد بود. برای انجام چکاپ، پزشک آزمایشاتی را تجویز می‌کند تا وضعیت سلامت فرد را بسنجد. همچنین پزشک داروهای مورد استفاده سالمند را بررسی کرده و در صورت دیابتی بودن سالمند معاینات پا و چشم انجام خواهند شد. پزشک سالمند پس از بررسی شرایط بیمار و با توجه به نتایج آزمایشات، داروهای جدید برای ایشان تجویز می‌کند و یا داروهای قبلی ایشان را عوض می‌کند.
اهمیت چکاپ سالمندان
با افزایش سن نیاز فرد به ویزیت پزشک و آزمایشات مختلف افزایش پیدا می‌کند. در این دوره باید به صورت فعال وضعیت سلامت خود را تحت نظر داشته و مراقب تغییرات مختلف باشید. هدف از انجام این معاینات و تست‌ها موارد زیر خواهد بود:
- غربالگری عارضه‌های مختلف
- ارزیابی خطر بروز بیماری‌ها در آینده
- انگیزه دادن برای رعایت سبک زندگی سالم
- واکسیناسیون
- شناخت بیشتر پزشک خود
معاینه فیزیکی سالمندان سه سیستم اصلی بدن را بررسی می‌کند:
- سیستم قلبی عروقی: از آن جایی که بسیاری از سالمندان به فشار خون، دیابت، دیس لیپیدمی، بیماریهای قلبی و سکته مغزی مبتلا هستند این دستگاه بدن باید مورد بررسی قرار بگیرد.
- مغز و دستگاه عصبی: تست حافظه و عملکرد شناختی فرد بخش مهمی از چکاپ سالمندان است.
- دستگاه اسکلتی عضلانی و تعادل: زمین خوردن سالمندان می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد، ازجمله ضعف عضلانی، مشکلات استخوان و مفاصل و بیماریهای مزمن. برخی داروها نیز می‌توانند موجب زمین خوردن سالمند شوند.
آزمایشات موردنیاز سالمندان
بعضی از آزمایشات لازم که به منظور ارزیابی شرایط سالمند، باید به صورت دوره‌ای انجام شوند عبارتند از:
اندازه‌گیری فشار خون
حدوداً یک سوم افراد بزرگسال به فشار خون مبتلا هستند. فشار خون با نام قاتل خاموش شناخته میشود چرا که علائم آن زمانی بروز پیدا می‌کنند که دیر شده است. این عارضه خطر بروز سکته مغزی و قلبی را افزایش داده و به همین علت کنترل سالیانه آن ضروری خواهد بود.
آزمایش چربی
کلسترول سالم و تری گلیسرید خطر بروز سکته قلبی و مغزی را کاهش می‌دهند. اگر آزمایشات شما نشان دهنده سطح بالای چربی باشند پزشک اصلاح رژیم غذایی و یا داروهای چربی را به شما پیشنهاد خواهد کرد.
تست سرطان کولورکتال
کولونوسکوپی روشی است که در آن از یک دوربین برای مشاهده پولیپ‌های سرطانی روده استفاده میشود. پولیپ به رشد غیرطبیعی بافت گفته میشود. پس از سن 50 سالگی باید هر 10 سال یک بار کولونوسکوپی انجام دهید. در صورت پیدا شدن پولیپ و یا وجود سابقه خانوادگی سرطان کولورکتال، دفعات انجام کولونوسکوپی افزایش خواهد یافت.
می‌توان از معاینه انگشتی مقعد نیز برای پیدا کردن توده در کانال مقعدی استفاده کرد. در معاینه انگشتی تنها بخش انتهایی رکتوم بررسی خواهد شد، در حالی که کولونوسکوپی کل این ناحیه را ارزیابی خواهد کرد. سرطان کولورکتال در صورت تشخیص به موقع به سادگی قابل درمان است ولی در بسیاری از موارد این بیماری زمانی تشخیص داده می‌شوند که سرطان پیشرفته شده است.
واکسیناسیون
هر 10 سال یک بار واکسن کزاز بزنید. مرکز کنترل بیماریهای آمریکا نیز تزریق سالیانه واکسن آنفولانزا را به همه افراد و به خصوص کسانی که به بیماریهای مزمن مبتلا هستند، توصیه می‌کند.
در سن 65 سالگی از پزشک خود بخواهید تا واکسن پنوموکوک برای شما تجویز کند. این واکسن از شما در برابر عفونت ریه محافظت خواهد کرد. بیماریهای پنوموکوکی می‌توانند مشکلات مختلفی ایجاد کنند ازجمله:
- پنومونی
- سینوزیت
- مننژیت
- اندوکاردیت
- پری کاردیت
- عفونت گوش داخلی
غربالگری سرطان ریه
غربالگری سرطان ریه در موارد زیر به صورت سالیانه و با استفاده از سی تی اسکن با دوز پایین (LDCT) انجام خواهد شد:
- سن 50 تا 80 سال
- سابقه‌ی مصرف سیگار به مقدار 20 پاکت-سال
- سیگار کشیدن و یا ترک سیگار در 15 سال گذشته
معاینه چشم
توصیه میشود که افراد در سن 40 سالگی تحت غربالگری قرار بگیرند. پس از آن می‌توان برای ویزیت‌های بعدی تصمیم گرفت. در صورت نیاز به عینک یا لنز معاینات چشم شما سالیانه بوده و در غیر این صورت معاینات به صورت دو سال یک بار انجام خواهند شد. افزایش سن، خطر بیماری‌هایی مثل گلوکوم و آب مروارید را افزایش داده و می‌تواند مشکلات بینایی مختلفی ایجاد کند.
معاینه لثه
سلامت دهان و دندان با افزایش سن اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. بسیاری از افراد مسن داروهایی مصرف می‌کنند که بر سلامت دهان و دندان تأثیر منفی دارند. ازجمله:
- آنتی هیستامین‌ها
- دیورتیک‌ها
- ضدافسردگی‌ها
مشکلات لثه می‌توانند باعث از دست رفتن دندان‌های طبیعی فرد شوند. بنابراین معاینات و جرمگیری دندان‌ها باید به صورت سالیانه تکرار شوند. دندانپزشک از فک شما عکس گرفته و دهان، دندان‌ها، لثه و گلوی شما را از نظر وجود مشکلات مختلف بررسی می‌کند.
سنجش تراکم استخوان
پوکی استخوان در بین افراد سالمند بسیار شایع است. زنان و مردان هردو در خطر این عارضه قرار دارند ولی احتمال بروز آن در خانم‌ها بیشتر است. در این روش، میزان تراکم استخوان سنجیده شده که معیار سنجش قدرت استخوان است. انجام این تست پس از سن 65 سالگی به خصوص برای خانم‌ها به طور سالیانه توصیه میشود.
آزمایش ویتامین D
بسیاری از افراد سالمند به کمبود ویتامین D مبتلا هستند. این ویتامین از استخوان‌ها محافظت کرده و از بروز بیماریهای قلبی، دیابت و برخی از سرطان‌ها نیز جلوگیری می‌کند. ممکن است انجام سالیانه این تست برای شما لازم باشد چراکه با افزایش سن تولید ویتامین دی در بدن با مشکل مواجه میشود.
غربالگری تیروئید
ممکن است تیروئید که یک غده تنظیم کننده سرعت متابولیسم بدن بوده و در گردن قرار دارد، هورمون کافی تولید نکند. این مشکل باعث تنبلی، افزایش وزن و خشکی بدن خواهد شد. یک آزمایش ساده می‌تواند سطح هورمون محرک تیروئید (TSH) را اندازه گیری کرده و عملکرد تیروئید را بررسی کند.
معاینه پوست
سرطان پوست در بین افراد سالمند شایع است. بهترین راه برای تشخیص زودرس این بیماری، بررسی خال‌های مشکوک و مراجعه سالیانه به متخصص پوست برای معاینه کامل بدن است.
آزمایش دیابت
همه افراد باید از 45 سالگی برای دیابت غربالگری شوند. این کار با اندازه گیری قند خون ناشتا یا هموگلوبین A1C انجام خواهد شد.
تست شنوایی
کاهش شنوایی بخشی طبیعی از روند سالخوردگی است که بعضاً ممکن است در اثر عفونت یا دیگر بیماری‌ها ایجاد شود. شنوایی سنجی باید هر دو تا سه سال یک بار انجام شود. شنوایی سنجی قدرت شنوایی شما در فرکانس‌های مختلف را اندازه گیری می‌کند. اکثر انواع افت شنوایی قابل درمان بوده ولی روش درمانی مورد استفاده به علت و شدت عارضه بستگی خواهد داشت.
ماموگرافی
همه پزشکان در مورد زمان انجام ماموگرافی و معاینه سینه اتفاق نظر ندارند. برخی اعتقاد دارند که هر دو سال یک بار بهترین زمان برای انجام این کار است. خانم‌های 45 تا 54 سال باید به طور سالیانه تحت معاینه فیزیکی سینه و ماموگرافی قرار بگیرند. خانم‌های بالای 55 سال می‌توانند هر دو سال یک بار معاینه شوند. اگر خطر سرطان سینه در شما به دلیل وجود سابقه خانوادگی بالاست، ممکن است غربالگری سالیانه به شما توصیه شود.
پاپ اسمیر
بسیاری از خانم‌های بالای 65 سال نیازمند معاینه‌ی منظم لگن و پاپ اسمیر هستند. پاپ اسمیر می‌تواند سرطان گردن رحم و واژن را تشخیص دهد. معاینه لگن نیز به تشخیص علت بی اختیاری یا درد لگن کمک خواهد کرد. خانم‌هایی که گردن رحم آن‌ها برداشته شده است نیازی به پاپ اسمیر نخواهند داشت.
غربالگری سرطان پروستات
سرطان پروستات در سالمندان را می‌توان با معاینه انگشتی مقعد و یا با اندازه‌گیری سطح آنتی ژن پروستات (PSA) در خون تشخیص داد. در مورد زمان شروع غربالگری و دفعات انجام آن بحث وجود دارد. برخی از پزشکان می‌گویند که غربالگری افراد با خطر متوسط باید در سن 50 سالگی و افراد پرخطر (با سابقه خانوادگی سرطان پروستات) در سن 40 تا 45 سالگی آغاز شود.
سؤالات متداول
یک فرد 70 ساله هر چند وقت یک بار باید برای آزمایش خون مراجعه کند؟
توصیه میشود که سطح کلسترول و لیپیدها هر 5 سال یک بار و در صورت خطر بالای بیماریهای قلبی عروقی هر 1 تا 2 سال اندازه گیری شود. میتوانید با ورزش و رژیم غذایی سالم سطح کلسترول را تنظیم کنید.
سالمندان به چه غربالگری‌هایی نیاز دارند؟
فشار خون، دیابت نوع 2، دیس لیپیدمی و مصرف تنباکو.
آیا فرد 70 ساله به کولونوسکوپی نیاز دارد؟
غربالگری سرطان کولورکتال با تست خون مخفی مدفوع، سیگموئیدوسکوپی و کولونوسکوپی از 50 سالگی تا 75 سالگی انجام میشود. غربالگری روتین سرطان کولورکتال در افراد 76 تا 85 سال توصیه نمی‌شود.
چه آزمایشاتی برای خانم 70 ساله انجام می‌شوند؟
- اندازه گیری فشار خون. یک سوم افراد بزرگسال به فشار خون مبتلا هستند.
- آزمایش چربی
- غربالگری سرطان کولورکتال
- واکسیناسیون
- معاینه چشم
- معاینه دندان
- شنوایی سنجی
- سنجش تراکم استخوان
آزمایش خون چه بیماری‌هایی را در سالمندان تشخیص می‌دهد؟
- دیابت
- ایدز
- کم خونی
- سرطان
- بیماری عروق کرونر قلب
آیا مشکلات قلب سالمندان در آزمایش خون نشان داده می‌شوند؟
رایج‌ترین آزمایشات خون مورد استفاده برای بررسی عارضه‌های قلبی عبارتند از: آزمایش آنزیم‌های قلبی (شامل تروپونین) که برای تشخیص حمله‌ی قلبی به کار می‌روند، آزمایش CBC که تعداد گلبول‌های خونی در آن شمرده شده و برای تشخیص عفونت یا کم خونی به کار می‌رود.
