یکی از بیماری‌هایی که در بین سالمندان شیوع زیادی دارد، بیماری سنگ کلیه می‌باشد. سنگ کلیه، زمانی تشکیل می‌شود که مواد معدنی و نمک در بدن فرد تشکیل یک تکه رسوبی را می‌دهد. رژیم غذایی، اضافه وزن، برخی از بیماری‌ها، مصرف برخی مکمل ها و داروها، از جمله علل شایع تشکیل سنگ کلیه در سالمندان هستند. سنگ کلیه می تواند در هر بخشی از دستگاه ادراری سالمندان، از کلیه ها تا مثانه، تشکیل شود.
سالمندان مبتلا به سنگ کلیه باید تحت مراقبت بوده و کسی که از ایشان مراقبت کند، باید رژیم غذایی مناسب یک بیمار سنگ کلیوی را رعایت کرده، علائم بیماری وی را بررسی کند و در صورت نیاز سالمند را نزد پزشک برده تا در اسرع وقت درمان مورد نیاز برای سالمند انجام شود.
علائم سنگ کلیه در سالمندان
- دردهای شدید در کمر، پهلو، پایین شکم و کشاله ران
- مشاهده خون صورتی، قرمز یا قهوه ای رنگ در ادرار
- تکرر ادرار
- ادرار همراه با درد
- سختی در ادرار کردن
- ادرار کدر یا بدبو
در موارد شدیدتر، سالمند ممکن است علائم زیر را نیز داشته باشد:
- حالت تهوع
- استفراغ
- تب و لرز
توجه به این نکته ضرروی است که اگر سنگ کلیه ناشی از عفونت باشد(معمولاً هم با ادرار کدر یا بدبو همراه است) و اگر وی را به بیمارستان نرسانید، می تواند منجر به سپسیس شود. سپسیس، نوعی پخش عفونت در سرتاسر بدن انسان می‌باشد.
علت تشکیل سنگ کلیه در سالمندان چیست؟
علل زیادی می توانند باعث ابتلای فرد به سنگ کلیه شود. به عنوان مثال، رژیم غذایی، اضافه وزن و برخی از بیماری‌ها، همگی می توانند احتمال ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهند.
عوامل دیگری نیز وجود دارند که می تواند خطر ابتلا به سنگ کلیه را در افراد افزایش دهد، از جمله:
- کمبود آب: کلیه ها برای تولید ادرار به آب نیاز دارند. حال اگر مصرف آب در فرد کم باشد، به کلیه‌ها فشار آمده و در نهایت می‌تواند منجر به تشکیل سنگ کلیه شود.
- غذاهایی که سرشار از اگزالات هستند: در افرادی که مستعد ابتلا به سنگ کلیه هستند، خوردن غذاهای سرشار از اگزالات مانند اسفناج، چغندر، جوانه گندم و بادام زمینی می تواند احتمال ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهد. بنابراین تا جای ممکن بهتر است خوردن چنین مواد غذایی را محدود کنید.
- سنگ های کلیه می توانند در اثر عفونت دستگاه ادراری (UTI) تشکیل شوند.
- در برخی موارد، سنگ کلیه در اثر عوامل ژنتیکی در افراد به وجود می‌آید.
- چاقی و اضافه وزن
- مشکلات گوارشی
تشخیص سنگ کلیه در سالمندان
اگر پزشک، مشکوک به وجود سنگ کلیه در سالمندان شود، آزمایشات و اقدامات تشخیصی زیر بر روی سالمند انجام خواهد شد:
- آزمایش خون: آزمایش خون، کلسیم یا اسید اوریک بیش از حد در خون را نشان می‌دهد و در صورتیکه میزان آن ها از حد مجاز بالاتر باشد، زنگ خطری برای تشکیل سنگ کلیه خواهد بود.
- آزمایش ادرار: آزمایش ادرار، نشان می‌دهد که در بدن سالمند مواد معدنی سنگ‌ساز بیش از حد تولید می‌شود یا خیر. برای انجام این آزمایش، پزشک ممکن است از سالمند بخواهد تا دو بار آزمایش را در دو روز متوالی انجام دهد.
- تصویربرداری: آزمایشات تصویربرداری، وجود سنگ کلیه را در دستگاه ادراری نشان می‌دهد. سی تی اسکن (CT) ممکن است حتی سنگ های ریز را نشان دهد. سونوگرافی نیز یکی دیگر از گزینه های تصویربرداری برای تشخیص سنگ کلیه است.
- برای انجام آزمایشات لازم بر روی سنگ های دفع شده، ممکن است از سالمندان خواسته شود که به هنگام ادرار کردن، یک صافی را زیر مجرای ادرار خود بگیرد تا سنگ هایی که دفع می شوند جمع آوری شود. سپس این سنگ های جمع آوری شده را به آزمایشگاه برده تا بر روی آن ها آزمایشات و بررسی های لازم انجام شود. در نهایت پزشک، از این اطلاعات برای تعیین علت ایجاد سنگ کلیه و ارائه برنامه ای برای جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه بیشتر استفاده می کند.
درمان سنگ کلیه در سالمندان
درمان سنگ کلیه در سالمندان بسته به نوع سنگ و علت تشکیل آن متفاوت است. بیشتر سنگ های کلیه کوچک نیازی به درمان تهاجمی نداشته و سالمندان ممکن است بتوانند آن ها را با انجام اعمال زیر از بین ببرند:
- آب: نوشیدن ۲ تا ۳ لیتر آب در روز، ادرار را رقیق کرده و از تشکیل سنگ جلوگیری می‌کند.
- مسکن ها: وجود حتی یک سنگ کوچک می تواند باعث ایجاد درد و ناراحتی شود. برای تسکین درد خفیف، پزشک ممکن است مسکن هایی مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن سدیم را تجویز کند.
- درمان دارویی: پزشک ممکن است درمان دارویی را برای کمک به دفع سنگ کلیه سالمند تجویز کند. این نوع داروها، عضلات حالب (مجاری ادرار) را شل می کند و به بیمار کمک می کند تا سنگ کلیه را سریعتر و با درد کمتری دفع کند. نمونه هایی از این داروها عبارتند از: تامسولوسین (Flomax) و ترکیب دارویی دوتاستراید و تامسولوسین (Jalyn).
سنگ‌های کلیه ای که خیلی بزرگ هستند و نمی‌توانند خود به خود دفع شوند یا باعث خونریزی، آسیب کلیه یا عفونت‌های مجاری ادراری می‌شوند، ممکن است نیاز به درمان سنگین تری از جمله اقدامات زیر داشته باشند:
- استفاده از امواج صوتی برای شکستن سنگ ها
- انجام جراحی برای برداشتن سنگ های بسیار بزرگ در کلیه
- استفاده از اسکوپ برای برداشتن سنگ ها
- جراحی غده پاراتیروئید
وظایف پرستار سالمند مبتلا به سنگ کلیه
- پرستاران عزیز باید سالمندان را تشویق کنند تا مایعات بیشتری بنوشند تا دچار کم آبی نشوند.
- اگر سالمند شما مشکوک به سنگ کلیه است، در اسرع وقت او را نزد پزشک ببرید.
- نظارت بر رژیم غذایی سالمند به منظور جلوگیری از خوردن غذاهای مضر.
- همراهی با سالمندان برای انجام ورزش‌های سبک.
- داشتن دانش کافی در مورد علائم و عوارض سنگ کلیه در سالمندان.
- نظارت بر مصرف داروهای سالمند.
رژیم غذایی سالمند مبتلا به سنگ کلیه
غذا عامل مهمی در تشکیل سنگ کلیه است. اگر افراد مسن کلیه هایی سنگ ساز دارند، برای جلوگیری از تشکیل بیشتر سنگ کلیه، مهم است که از مصرف غذاهای حاوی اگزالات پرهیز کنند.
در خانه سالمندان برای بیماران مبتلا به سنگ کلیه، برنامه غذایی به خصوصی در نظر گرفته می‌شود.
غذاهایی که می توانند باعث تشکیل سنگ کلیه شوند
در اینجا لیستی از غذاهایی که می‌توانند باعث ایجاد سنگ کلیه شوند آورده شده است:
- گوشت قرمز
- ریواس
- اسفناج
- چغندر
- جوانه گندم
- بادام زمینی
- الکل
- غذاهای حاوی فروکتوز
غذاهایی مصرف آن ها از تشکیل سنگ کلیه جلوگیری می‌کند
رژیم‌های غذایی حاوی میوه‌ها، سبزیجات تازه، غلات کامل و لبنیات کم‌چرب اغلب برای جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه مناسب می‌باشند. علاوه بر خوردن این غذاها، حتماً آب فراوان بنوشید؛ زیرا نوشیدن آب، منجر به غلظت کمتر ادرار می شود.
سؤالات متداول
چگونه سنگ کلیه در سالمندان درمان می شود؟
برای بیشتر سنگ ها، پزشک، مراقبت های خانگی مانند داروهای مسکن و نوشیدن آب فراوان را توصیه می کند. همچنین در بعضی موارد ممکن است دارویی برای کمک به دفع سنگ تجویز شود. اگر هم سنگ کلیه بسیار بزرگ باشد که نتواند به خودی خود دفع شود، سالمند به درمان های اساسی تر نیاز خواهد داشت.
سنگ کلیه در سالمندان تا چه میزان خطرناک است؟
افراد مسن، بیشتر در معرض ابتلا به سنگ کلیه، عفونی شدن بدن و نیز بیماری هایی مانند دیابت هستند که همگی می‌توانند احتمال تشکیل سنگ اسید اوریک را در این افراد افزایش دهد.
علت سنگ کلیه در افراد مسن چیست؟
دلایل احتمالی عبارتند از: نوشیدن آب کم، عدم تحرک کافی، چاقی، جراحی کاهش وزن و یا خوردن غذای حاوی نمک یا شکر زیاد.
اگر سنگ کلیه در سالمندان درمان نشود چه عواقبی در پی دارد؟
سنگ کلیه در صورت درمان نشدن می تواند مجاری ادرار را مسدود کرده یا آنها را تنگ تر کند. این کار، خطر عفونت را افزایش می دهد، یا ممکن است ادرار در مجاری ادرار جمع شده و فشار زیادی بر کلیه ها وارد کند.
