رفتار مناسب با سالمندان و برقراری ارتباط مؤثر بین پرستار و سالمند در خانه سالمندان، در دریافت نتایج مثبت کمک میکند. سالمندان ممکن است به چندین بیماری، مانند از دست دادن شنوایی، نقص بینایی، زوال عقل یا آلزایمر مبتلا شوند. تمامی این بیماری‌ها ارتباط مناسب برای فردی که مراقب آنها است را سخت‌تر میکند، بنابراین داشتن تجربه و آموزش برای مراقبت از سالمندان اهمیت ویژه‌ای دارد.
سالمندان، به ویژه آنهایی که مبتلا به بیماری‌های خاصی هستند، اغلب صبور نیستند یا چیزهایی که به نظرشان برای آنها مناسب نیستند را تحمل نمی‌کنند؛ به همین دلیل حضور پرستار آموزش دیده در خانه سالمندان که در برقراری ارتباط، روتین مراقبت از بیمار و کمک پزشکی فوری تا حدودی مهارت داشته باشد، بسیار مهم است. او باید به یکی از بهترین دوستان آنها، به جای یک کارمند عادی در خانه سالمندان، تبدیل گردد.
رفتار مناسب با افراد پیر در خانه سالمندان
زندگی کردن سالمندان در کنار افرادی که به آنها کمک می‌کنند فواید زیادی از جمله: ایجاد محیط امن برای زندگی و مراقبت شبانه روزی برای آنها را دارد. به همین دلیل بسیاری از جمله خود افراد مسن، خانه سالمندان را ترجیح می‌دهند؛ اما ارائه خدمات مناسب و محیطی امن مواردی هستند که به ندرت در مراقبت از سالمندان در نظر گرفته می‌شوند.
یکی از مسائلی که اهمیت بسیاری دارد، نحوه برخورد با سالمندان می‌باشد. احترام به سالمند، همراهی ایشان به هنگام صحبت کردن و برقراری ارتباط، داشتن صبر در مقابل سوالات آنها، نشان دادن مهربانی در هنگام برخود با آنها، واکنش‌های مناسب به رفتارهای بد سالمند و … همگی از مواردی هستند که پرستار سالمند باید در نظر داشته باشد.
احترام به سالمند
یکی از ضروریات، احترام به سالمند می‌باشد. معمولاً سالمندان زودرنج هستند و به مرور زمان حساس‌تر می‌شوند. پرستار و اطرافیان سالمند باید به ایشان بیشتر توجه کنند. به هنگام صحبت کردن با آنها بی‌احترامی نکنند و حرمت ایشان را حفظ کنند. احساس ترحم به سالمند، یکی از مواردی است که عزت نفس سالمند را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بسیار مهم است که طوری با سالمند رفتار نکنید که ایشان احساس سرباری و … داشته باشد.
پرستاری که به خوبی آموزش دیده می‌داند چگونه مکالمه و ارتباطات خود را محترمانه نگه دارد و در همان حال رفتار مهربانانه او روی انجام وظایف و مراقبتی که باید انجام دهد تأثیر نداشته باشد. آموزش مناسب و تجربه در مقابل سالمندان ممکن است در این مورد ارزشمند باشد.
تمرین صبور بودن
مراقبان در هنگام برخورد با سالمندان باید صبور بودن را تمرین کنند. مراقبین گاهی باید مواردی را چندین بار تکرار کنند تا سالمندان کاملاً آن را درک کنند. اگر برقراری ارتباط نیاز به تکرار بیش از حد دارد، مراقبین باید سرعت صحبت کردن خود را پایین بیاورند و واضح صحبت کنند تا سالمندان بتوانند متوجه شوند. بیماران مسن ممکن است مدت زمان بیشتری برای واکنش به گفتگو نیاز داشته باشند.
در مورد زمانی که مراقبین از سالمندان می‌خواهند کار فیزیکی انجام دهند یا برای درمان‌ها یا روتین روزانه همکاری کنند نیز اینچنین است؛ برخی سالمندان ممکن است قادر به انجام کاری با سرعتی که انتظار می‌رود نباشند و برخی ممکن است حتی از انجام دستورات امتنا کنند، تمامی این موارد نشان دهنده اهمیت بالای تمرین صبوری در هنگام کار با سالمندان است.
دلداری دادن
از آنجایی که هم دلی باعث ایجاد رابطه می‌گردد، سالمندان باید حس کنند که مراقبین نگرانی‌های آنها را درک کرده و آنها را می‌شناسند. برای انتقال این حس، کارمندان می‌توانند درک کنند که در شرایط مشابه، وقتی رابطه با اطلاعات نامطلوب همراه است چه حسی دارد. با این حال، نشان دادن هم دلی نباید با احساس تأسف برای سالمندان اشتباه گرفته شود؛ زیرا این امر اساساً میتواند رابطه بین مراقب و بیمار را خراب کند.
برقراری ارتباط مؤثر
خانه سالمندان، فرصت ساختن روابط جدید و تقویت روابط قدیمی را به سالمندان می‌دهد، هر دوی این موارد می‌توانند سلامت و شادابی سالمند را بهبود بخشند. اگر سالمندان نمی‌توانند رابطه مؤثری با دیگران یا پرسنل داشته باشند، ماندن در خانه سالمندان به یک وضعیت طاقت فرسا تبدیل می‌گردد.
پرستار سالمند باید با بکارگیری اقدامات لازم به سالمند در برقراری ارتباط با سایر سالمندان و مراقبان کمک کند. در اینجا سه رویکرد اصلی که پرستار باید انجام دهد تا سالمندان را به داشتن رابطه‌ای مؤثر تشویق کند، بیان می‌شود:
- آنها را تشویق به داشتن رابطه با دیگر ساکنین کند.
- سعی کنید اغلب با آنها دیدار داشته باشید.
- ببینید که آیا میتوانید دوست یا همسایه قدیمی را بیابید که بتواند آنها را ملاقات کند.
شناخت چالش‌های حساس
حواس پرتی، از جمله در مورد همراهی مراقبان، نقص در شناختن یا از دست دادن شنوایی میتواند ارتباط را سخت کند. حدوداً یک سوم سالمندان بالای 65 سال مشکلات شنوایی دارند و یک چهارم سالمندان بالای 75 سال مشکلات بینایی دارند. بیماری‌ها روی هر بیمار به شکل متفاوتی اثر می‌گذارد و درجات مختلفی دارند. مراقبین باید به کنترل این شرایط کمک کنند. جدا از مشکل در برقراری ارتباط، چالش‌های حسی در سالمندان میتواند برای آنها خجالت آور باشد و سطح دیگری از پیچیدگی را به کسانی که می‌خواهند با سالمند ارتباط بگیرند، اضافه کند.
تمرین شنونده فعال بودن
در هنگام برخورد با سالمندان، فعالانه گوش دادن به سخنان آنها مهم است و به خاطر داشته باشید که هر دو طرف ممکن است در ابراز نظرات خود به دیگری مشکل داشته باشند. مراقبین باید از زبان بدن، مثلاً سر تکان دادن برای تأیید، استفاده کنند تا بدون اختلال در تعامل با سالمندان آنها را از تأیید خود آگاه کنند. اگر مراقب نتواند متوجه چیزی که بیمار می‌گوید شود، باید سؤالاتی بپرسد تا موضوع مشخص گردد.
توجه کنید زمانی که سالمندان در مورد بیماری‌ها، انتظارات یا مکالمه عمومی صحبت می‌کنند، اغلب ترجیح می‌دهند با جزئیات آنها را بیان کنند. این خیلی مهم است که صحبت آنها را متوقف نکنید یا به صورتی رفتار نکنید که مشخص گردد واقعاً گوش نمی‌دهید، زیرا این کار برای آنها میتواند بسیار توهین آمیز باشد.
استفاده از زبان ساده
همانطور که شخص سالخورده می‌شود، از نظر فیزیولوژی تغییر بسیاری میکند. سالمندان ممکن است شروع به از دست دادن شنوایی، بینایی یا حافظه بلند یا کوتاه مدت خود کنند و این امر شیوه جذب و پردازش اطلاعات را در آنها تغییر می‌دهد. استفاده از زبان گفتاری ساده درک مفاهیم جدید را برای سالمندان آسان‌تر میکند. هر چه گفتاری که شما در زمان ارتباط با آنها استفاده می‌کنید، ساده‌تر گردد، بیشتر میتوانید انتظار داشته باشید در مکالمه‌ای معنا دار با شما شرکت کنند، زیرا این امر آنها را تشویق به صحبت کردن میکند و نگران پیچیدگی کلمات نخواهند بود.
امر و نهی به سالمند
پرستار و اطرافیان سالمند، نباید به ایشان امر و نهی کنند. پرستار سالمند بهتر است برای انجام امور مختلف نظر ایشان را بپرسد، اینکه به سالمند امر کنید که کاری را انجام دهد یا ندهد، غذایی را بخورد و … سالمند را به لحاظ روحی افسرده و ناراحت میکند.
روحیه ظریف سالمندان حتی در مقابل کوچکترین تحریکات منفی حساس است؛ اگر سالمندی که از او مراقبت می‌کنید افسرده یا ناراحت است، احتمال کاهش سطح تعامل آنها با شما وجود دارد و حتی ممکن است برای تلافی از دستورات شما نیز سرپیچی کنند.
رفتار مناسب با سالمندان پرخاشگر و خیال پرداز
بسیاری از سالمندان در دوران پیری دچار مشکلاتی همچون توهم، هذیان‌گویی و … می‌شوند و رفتارهایی از خود نشان می‌دهند که قابل توجیه نیست. در این موارد، اگر پرستار مجرب و آموزش دیده آنها را مدیریت نکند، امکان دارد که مکالمه به یک مشاجره بی‌پایان تبدیل گردد و سیستم مراقبتی بی‌اثر می‌شود.
در ادامه مطلب نحوه رفتار صحیح و مناسب با سالمندان در موارد خاص، مورد بررسی قرار گرفته است.
رفتار مناسب با سالمند عصبی و پرخاشگر
سعی کنید ریشه عصبانیت آنها را بشناسید. فرایند سالخوردگی آسان نیست. این امر در سالمندان مبتلا به درد مزمن، مشکلات حافظه و دیگر مشکلات نامشخص که با سالخوردگی همراه است، باعث خشم می‌شود.
بیماری آلزایمر و دیگر انواع زوال عقل میتواند باعث ایجاد این رفتارها گردد. با وجود زوال عقل، باید به خاطر داشته باشید که بیمار کنترل کاملی روی رفتار و کلمات خود ندارد. آخرین مورد که کم اهمیت‌ترین نیز نیست این است که خلق و خوی سالمندان همانند ما متفاوت است، برخی سالمندان ممکن است به صورت ارثی اخلاق تندی داشته باشند و مراقبت از آنها به منظور کنترل هر ارتباطی با بالاترین احتیاط و البته احترام بسیار مهم می‌باشد.
به عنوان مراقب، بهترین کاری که میتوانید انجام دهید این است که زیاد این مورد را شخصی برداشت نکنید. تمرکز روی نکات مثبت، نادیده گرفتن نکات منفی و گاهی از کار مراقبت فاصله بگیرید.
رفتار مناسب با سالمندی که به بهداشت شخصی بی‌اهمیت است
مشکل امتناع از حمام کردن، عوض کردن لباس و داشتن بهداشت شخصی مناسب، گاهی با افسردگی همراه است. کاهش حس بینایی و بویایی نیز ممکن است به ایجاد این بیماری کمک کند. سالمندان ممکن است بوی بدن خود را تشخیص ندهند یا نتوانند ببینند لباس آنها چقدر کثیف است. اگر مشکلات حافظه نیز اضافه گردد، ممکن است زمان بندی را گم کنند و حتی متوجه این موضوع نشوند که چقدر از آخرین حمام آنها می‌گذرد. در نهایت، ترس و ناراحتی میتواند نقش زیادی در مقاومت آنها بازی کند. بسیاری از سالمندان از لیز خوردن یا افتادن در حمام می‌ترسند و اغلب خجالت می‌کشند که کمک بخواهند.
- اگر دلیل این مورد افسردگی است، در مورد راه‌حل آن، مثلاً تراپی یا داروی ضد افسردگی، با پزشک آنها صحبت کنید.
- اگر سالمند از آب یا سر خوردن در حمام می‌ترسد، انواع بسیار زیادی صندلی حمام، سر دوشی‌های دستی، میله‌ها و دیگر محصولات مناسب سالمندان وجود دارند که میتوانید برای راحتی و ثبات بیشتر آنها استفاده کنید. در مورد سالمندان مبتلا به زوال عقل که از حمام کردن می‌ترسند، بیشتر آرام و صبور باشید.
- در مورد سالمندانی که مشکلات بی اختیاری ندارند، یک یا دو بار در هفته حمام کردن به منظور اجتناب از ایجاد زخم و عفونت کافی است.
پرستار در مقابل سالمندی که از او مراقبت میکند باید مهربانی و صبوری نشان دهد؛ از آنها محترمانه درخواست کند و به صورت قابل درکی به آنها توضیح دهد که چرا توجه بیشتر به بهداشت آنها بسیار مهم است. اگر پرستار قبلاً برای سالمند خود وقت گذاشته و رابطه قابل اعتمادی را با او ساخته باشد، به احتمال زیاد راحت‌تر میتواند او را راضی کند تا توجه بیشتری به بهداشت خود داشته باشد.
رفتار مناسب با سالمندی که توهین و فحاشی میکند
زمانی که سالمند به طور ناگهانی شروع به استفاده از بدترین و توهین آمیزترین الفاظ میکند، مراقب اغلب در مورد اینکه چرا این اتفاق افتاده و چه کاری میتواند انجام دهد، سر در گم می‌شود.
هنگامی که این نوع رفتار خارج از شخصیت بیمار ایجاد می‌گردد و به تدریج بدتر می‌شود، احتمالاً دلیل بر شروع بیماری آلزایمر یا دیگر اشکال زوال عقل است. اگر این اتفاق ناگهانی بود، عفونت دستگاه اداری (UTIs) یکی دیگر از عوامل رایج این موضوع است. علائم UTIs در سالمندان اغلب شامل تغییرات رفتاری مانند بی قراری می‌شود.
- سعی کنید توضیح دهید رفتار آنها چه حسی را در شما ایجاد میکند. کاملاً روشن کنید که این نوع صحبت کردن را، به خصوص در جمع عمومی، تحمل نمی‌کنید. ایجاد کمی احساس گناه و اینکه رفتارشان برای دیگران غیر قابل قبول و توهین آمیز است، در درک این موضوع مؤثر می‌باشد.
- هنگامی که شروع به فحش دادن می‌کنند، روش دیگر استفاده از حواس پرتی است. بلند حرف زدن، به خصوص در سالمندان مبتلا به زوال عقل، ممکن است آنها را به چیز دیگری متمرکز کند. سعی کنید روزهای خوب قدیمی را به یاد آنها بیاورید. سالمندان عاشق یادآوری خاطرات هستند و ترغیب آنها به تغییر موضوع و استفاده از حافظه بلند مدت آنها، احتمالاً باعث می‌شود که هر چیزی که در ابتدا باعث ایجاد عصبانیت شده بود را فراموش کنند.
رفتار مناسب با سالمند متوهم، هذیان‌گو و مبتلا به پارانویا
پارانوئید و توهم در سالمندان میتواند اشکال بسیاری داشته باشد. سالمندان ممکن است اتهامات نادرستی مانند دزدی یا بدرفتاری به دیگران بزنند، افراد یا چیزهایی را ببینند که وجود ندارند، یا فکر کنند شخصی می‌خواهد به آنها صدمه بزند. مشاهده این رفتار توسط مراقب و سعی بر درمان آنها میتواند به طور ویژه‌ای سخت باشد.
- توهمات و هذیان گویی در سالمندان نشانه‌های هشدار دهنده جدی از مشکلات روحی و جسمی است. آنچه سالمند تجربه میکند و اینکه چه زمانی است را پیگیری کنید تا در اولین فرصت بتوانید در مورد آن با پزشک صحبت کنید. این رفتار میتواند فقط به خاطر عارضه جانبی یک دارو، کم آبی بدن یا عفونت دستگاه ادراری باشد.
- اغلب، پارانوئید و توهم با زوال عقل در ارتباط هستند. زمانی که مشکل این مورد است، متخصصان به نظر با این موافق هستند که با این جریان همراه شوند. سعی نکنید با مبتلایان به زوال عقل خارج از هذیان‌گویی آنها صحبت کنید. تصدیق یک روش مفید است، زیرا چیزی که سالمندان می‌بینند، می‌شنوند یا تجربه می‌کنند برای آنها بسیار واقعی است.
- متقاعد کردن آنها نیز بیهوده است و ممکن است آنها را ناراحت‌تر کند. نگرانی‌های سالمندان و درک واقعیت از سمت آنها را با صدایی آرام تصدیق کنید. اگر ترسیده یا آشفته هستند، آنها را دوباره آرام کنید، در همین حال اطمینان بدهید که در محیطی امن هستند و به آنها کمک می‌کنید.
رفتار مناسب با سالمند وسواسی
نگرانی در مورد زمان مصرف داروها، چنگ زدن دائمی پوست و هیپوکندری، تماماً انواعی از رفتارهای وسواسی هستند که می‌توانند زندگی روزمره سالمندان و مراقبین آنها را مختل کنند. وسواس‌ها و رفتارهای اجباری گاهی مربوط به شخصیت اعتیادآور یا پیشینه اختلال وسواس فکری اجباری (OCD) می‌شود.
- رفتار وسواسی میتواند به چندین اختلال، از جمله اضطراب، افسردگی، زوال عقل و دیگر مشکلات عصبی مربوط گردد. حتماً باید علائم فرد سالمند را به پزشک اطلاع دهید، به خصوص اگر در کیفیت زندگی و روتین روزانه او تداخل ایجاد می‌کنند. تراپی و یا مصرف دارو ممکن است راه حل این مشکل باشد.
- به مواردی که باعث رفتار وسواسی سالمند می‌شوند نظارت داشته باشید. اگر وسواس آنها به نظر در ارتباط با رویداد یا فعالیت خاصی است، تا حد امکان از آن اجتناب کنید.
- در صورت امکان سعی کنید راه‌هایی را برای حذف یا کاهش این موارد پیدا کنید. مثلاً خارش و خشکی پوست ممکن است وسواس به ناخن کشیدن و خراشیدن بدن سالمند را بیشتر کند. پوست آنها را مرطوب نگه دارید و با لباسی که این مشکلات را کمتر میکند بپوشانید.
- حواس پرتی و تغییر حالت یا حرکت نیز میتواند مفید باشد.
رفتار مناسب با سالمندی که دچار کمبود توجه است
سالمندانی که هنوز قادر هستند کارهای خود را انجام دهند نیز می‌توانند به راحتی به پرستار خود برای نیازهای جسمانی و عاطفی وابسته شوند. زمانی که نیاز به کمک وسیعی دارند این مورد بلامانع است، اما هنگامی که این وابستگی انتخابی می‌شود، نیازهای آنها نیز میتواند حتی خسته کننده‌تر گردند.
- قرار دادن محدودیت برای سالمندان نیازمند مهم است. تکیه بر توانایی‌های خود، مانند ورزش کردن، مطالعه و شرکت در دوره‌های مشاوره گروهی، تماماً می‌توانند گزینه‌های مناسبی برای تمرکز سالمندان به چیزی غیر از توجه شما باشد.
- به‌علاوه داشتن افراد دیگر برای برقراری ارتباط با آنها به منظور مقابله با تنهایی خوب است و آنها را به شما کمتر وابسته میکند.
سؤالات پر تکرار
چگونه میتوانید احترام خود را به سالمندان نشان دهید؟
- بخواهید شما را نصیحت کنند.
- در مورد میراث، پیشینه و سنت‌های خانوادگی صحبت کنید.
- با هم غذا بخورید.
- با هم وقت بگذرانید (و به دقت به آنها گوش دهید).
- بگویید چقدر از آنها متشکرید و به آنها احترام می‌گذارید.
چرا داشتن ارتباط خوب با سالمند مهم است؟
در ارتباط با سالمندان، رابطه مؤثر نه تنها میتواند سوء تفاهمها، مشاجرات و استرس را کم کند، بلکه برای داشتن شادی و بهبود روابط بین انسانها نیز مهم است.
چگونه با یک فرد مسن منفی نگر روبرو شوید؟
زمان بیشتری را با ایشان بگذرانید، در مورد مشکلاتشان صحبت کنید و آنها را مطمئن کنید که شما همیشه کنارشان هستید. در صورتیکه سالمند از شما حرف‌شنوی ندارد، میتوانید از یک متخصص کمک بگیرید.
چرا گوش دادن به سالمندان مهم است؟
گوش دادن دقیق به آنها کمک میکند تا احساس ارتباط و اعتبار داشتن کنند.
چگونه سالمند مبتلا به زوال عقل را آرام کنید؟
- به آنها اطمینان بدهید.
- به او امکان کنترل زندگی خود را تا حد امکان بدهید.
- سعی کنید یک روتین مانند حمام کردن، لباس پوشیدن و غذا خوردن در یک زمان یکسان در هر روز را داشته باشید.
- همراه با دیگر فعالیت‌ها، آرامش را نیز داشته باشید.
چگونه میتوانید با سالمند پرخاشگر روبرو شوید؟
مهم این است که برداشت شخصی نکنید، از روشهای انحرافی استفاده کرده و شرایط را به شیوهای هوشمندانه مدیریت کنید تا با میل خود مسیر تعامل را تغییر دهند.
آیا با تمامی سالمندان می‌توان به یک صورت رفتار کرد؟
خیر، همانگونه که با هر فرد جوانی به یک صورت رفتار نمی‌کنیم، سالمندان متفاوت نیز رویکردهای متفاوتی نیاز دارند. در حقیقت، سالمندان اغلب به دلایل زیادی حساس‌تر از افراد معمولی هستند و این امر تعامل با آنها را حساس‌تر میکند.
